Ο κ. Κώστας Υφαντής, είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Διευθυντής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (που ανήκει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο).
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην «δημοκρατική» αναλύει την κατάσταση με την ουκρανική κρίση, τη σημασία της Ουκρανίας για τη Ρωσική Ομοσπονδία –διαχρονικά- εξηγώντας πώς φτάσαμε μέχρι εδώ, με τα τύμπανα του πολέμου να ηχούν… ante portas.
Σημειώνεται πως ο διπλωματικός ‘πυρετός’ σε ανώτερο πολιτικό επίπεδο ανάμεσα στις ΗΠΑ, στις ευρωπαϊκές χώρες, στην Ουκρανία και στη Ρωσική Ομοσπονδία, είναι σε πλήρη εξέλιξη και οι επόμενες ημέρες θεωρούνται ιδιαίτερα κρίσιμες καθώς επηρεάζεται άμεσα και η διεθνής οικονομία.
• Κύριε Υφαντή, να μιλήσουμε για την Ουκρανική κρίση. Επειδή οι εξελίξεις είναι ραγδαίες, πείτε μας πώς φτάσαμε έως εδώ;
Υπάρχει η μεγάλη εικόνα –την οποία για να καταλάβουμε πρέπει να δούμε εν συντομία την ιστορία των σχέσεων με τη Ρωσία μετά τον Ψυχρό Πόλεμο- και υπάρχει η μικρή εικόνα, που αφορά την Ουκρανία, αυτή καθαυτή και γιατί είναι τόσο σημαντική.
Η μεγάλη εικόνα, έχει να κάνει με το γεγονός πως με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσία βρέθηκε σε μια κατάσταση παρακμής και δεν ήταν σε θέση να διαπραγματευτεί (όπως παλαιότερα η Σοβιετική Ένωση) το status quo στην Ευρώπη, κι έτσι σχεδόν χωρίς καμία αντίδραση είχαμε τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γιατί ο χώρος τον οποίο παραδοσιακά ήλεγχε η Σοβιετική Ένωση στην διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου –και δεν αναφέρομαι στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες αλλά και στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης- ξαφνικά, πέρασαν στο πάλαι ποτέ αντίπαλο στρατόπεδο. Με την άνοδο του Προέδρου Βλαδίμηρου Πούτιν στην εξουσία πριν από 15 χρόνια, ξεκινάει και μια προσπάθεια αναστήλωσης της ρωσικής επιρροής, ανασυγκρότησης της Ρωσίας ως μεγάλης περιφερειακής και παγκόσμιας δύναμης. Αυτό, είναι το κεντρικό αφήγημα ασφάλειας, το όραμα του καθεστώτος Πούτιν όλα αυτά τα χρόνια –και το υπηρετεί με έναν προσεκτικό τρόπο. Αλλά, πάντως αυτή η προσπάθεια και η στρατηγική έχει ως οργανικό της μέρος την απειλή της βίας, αλλά και τη χρήση βίας, εκεί που χρειάζεται ως αντίδραση σε αυτό που ο ίδιος θεωρεί ως υπερβολική επέκταση της Δύσης στη ζώνη ασφάλειας της Ρωσίας. Αυτό που προσπαθεί να κάνει εδώ και χρόνια, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο (διπλωματικά και στρατιωτικά) είναι ότι η Ρωσία δικαιούται και με κάθε τρόπο θα έχει, μια σφαίρα επιρροής. Ή αλλιώς –όπως ο ίδιος την έχει ονομάσει – μια σφαίρα προνομιακών συμφερόντων, όπου δεν επιτρέπεται στάθμευση, εγκατάσταση ξένων δυνάμεων που μπορούν να απειλήσουν τη Ρωσία. Σε κάθε περίπτωση, οι χώρες αυτές δεν είναι ελεύθερες να κάνουν τις επιλογές τους. Η μόνη χώρα που απολαμβάνει τέτοιας κυριαρχίας στην περιοχή, είναι η Ρωσία. Οι άλλες χώρες, όπως η Λευκορωσία, η Μολδαβία, η Γεωργία, η Ουκρανία, οφείλουν να έχουν τέτοιους προσανατολισμούς ώστε να μην απειλείται η ασφάλεια της Ρωσίας.
• Γιατί η Ουκρανία είναι τόσο σημαντική για τη Ρωσία;
Η Ουκρανία, είναι πιο σημαντική για τη Ρωσία, για πολλούς λόγους, συμβολικούς, ιστορικούς, πολιτισμικούς, αναπόσπαστο κομμάτι της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, της Σοβιετικής Ένωσης και της σημερινής Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αυτό που συνέβη με την ανεξαρτητοποίηση της Ουκρανίας μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, είναι μια μεγάλη ιστορική αδικία για τη Ρωσία που θεωρεί ότι ‘ακρωτηριάστηκε’ από το πιο σημαντικό εδαφικό, ιστορικό, πολιτισμικό κομμάτι της. Αυτό που προσπαθεί να κάνει ο Ρώσος Πρόεδρος Πούτιν από το 2003 (όταν είχαμε τις ‘πορτοκαλί’ επαναστάσεις, στην περίπτωση Γιαννουκόβιτς και τις δυτικόστροφες τάσεις που αναπτύσσονται) είναι να υπάρχουν στην Ουκρανία, φιλορωσικές κυβερνήσεις. Να υπάρχουν τέτοιου είδους καθεστώτα που να αποκλείουν την απομάκρυνση της χώρας από τη ρωσική σφαίρα επιρροής. Όποτε διακυβεύτηκε κάτι τέτοιο, η Ρωσία παρενέβη με τον ένα ή τον άλλον τρόπο. Το 2014, είχαμε τη ρωσική στρατιωτική επέμβαση στην Κριμαία και την προσάρτησή της, ενώ ακολούθησε η δράση αυτονομιστών στο Ντόνμπας, που έρχεται ως αντίδραση στην πτώση, της τότε φιλορωσικής κυβέρνησης και στην επικράτηση φιλοδυτικών πλειοψηφιών στην Ουκρανία.
Από τότε, αυτό που επικρατεί είναι μια οιονεί εμπόλεμη κατάσταση στη χώρα. Μπορεί στην Κριμαία να θεωρείται ότι έχει τελειώσει η υπόθεση αλλά στην ανατολική Ουκρανία, παραμένει μια μεγάλη εκκρεμότητα η οποία επιχειρήθηκε να επιλυθεί με τις συμφωνίες του Μίνσκ (που έλεγαν μεταξύ άλλων ότι οι περιοχές του Λουγκάνσκ και του Ντόνετσκ, απολαμβάνουν της ευρύτατης δυτικής αυτονομίας) και το ακριβές καθεστώς θα ήταν το αποτέλεσμα μιας διαπραγμάτευσης μεταξύ της Ουκρανίας με τη Ρωσία –όπως το θεωρεί η πρώτη, ενώ η δεύτερη, θεωρεί ότι η διαπραγμάτευση πρέπει να γίνει ανάμεσα στο Κίεβο και τους αυτονομιστές.
Μπορεί να μην φαίνεται σημαντικό, αλλά έχει πολύ μεγάλη στρατιωτική σημασία η αναγνώριση αυτή διότι οι αυτονομιστές αντιμετωπίζονται ως ισότιμοι και νομιμοποιείται το καθεστώς τους.
Γιατί λοιπόν φτάσαμε στη σημερινή κρίση; Γιατί τίποτε δεν έχει επιλυθεί και όσο δεν βρίσκεται λύση, τόσο η Μόσχα θεωρεί ότι ο χρόνος είναι εναντίον της. Η άλλη συνέπεια των στρατιωτικών επεμβάσεων είναι ότι η Ρωσία πολύ γρήγορα, χάνει όλους τους μοχλούς πολιτικής επιρροής που είχε στο Κίεβο. Τώρα πια οι ρωσόφωνοι βρίσκονται κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους στην Κριμαία και στις δύο αυτονομημένες επαρχίες, επομένως συρρικνώνεται η πολιτική επιρροή στο Κίεβο.
Από την άλλη πλευρά, οι επεμβάσεις της Ρωσίας, έχουν ως αποτέλεσμα, η μεγάλη πλειοψηφία των Ουκρανών να αναπτύσσουν αντι-ρωσική κουλτούρα. Συνεπώς, είναι ακόμη πιο δύσκολο να χειραγωγηθεί η χώρα και είναι επείγον για τη Ρωσία να διευθετηθεί οριστικά το ζήτημα αυτό με ‘πολεμικό εκφοβισμό’ (war scare).
• Να σας ρωτήσω για τον ρόλο του Προέδρου Ζελένσκι. Βρέθηκε ξαφνικά στην προεδρία και προσπάθησε να κάνει ένα μεγάλο άνοιγμα προς τη Δύση ζητώντας να μπει στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πώς το σχολιάζετε αυτό;
Ως προς την προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στην ευρωατλαντική συμμαχία, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα. Το ίδιο και για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αποκλείεται να τεθεί στο άμεσο μέλλον κάτι τέτοιο –ακόμη και από τις τόσο δυναμικές απειλές της Ρωσίας. Αυτό που συμβαίνει είναι η απαίτηση της Ρωσίας για δεσμεύσεις (είτε γραπτώς είτε και με συνταγματική μορφή) ότι ποτέ δεν θα ζητήσει κάτι τέτοιο.
Όμως, όπως είναι απολύτως φυσικό μια τέτοια κυβέρνηση στην Ουκρανία δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορες τις χώρες της Δύσης.
Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, σε ένα μεγάλο βαθμό, εκφράζει τον λαό. Παρά τα όσα του έχουν αποδοθεί (επειδή ήταν ηθοποιός κωμικός κ.λπ.) εξελέγη με μια πλατφόρμα σαφώς φιλοδυτική –αλλά όχι αντιρωσική.
Το δια ταύτα είναι ότι η Ρωσία, θεωρεί ότι μια χώρα όπως η Ουκρανία δεν μπορεί να έχει άλλον προσανατολισμό, παρά μόνον φιλορωσικό. Και λειτουργεί με αυτούς τους όρους και κυρίως με καχυποψία απέναντι στη Δύση.
