Άθελά τους παρατηρητές μικρών κοινωνιών. Στους πιο μικρούς τόπους αναδεικνύονται γρήγορα σε σημαίνοντα πρόσωπα της κοινότητας για όσο διαρκεί η υπηρεσία τους. Οι αγροτικοί γιατροί, συνήθως φρέσκοι απόφοιτοι των σχολών τους που περιμένουν να περάσουν τα χρόνια μέχρι την ειδικότητα, παίρνουν το βάπτισμα του πυρός της ιατρικής πρακτικής στις αγχωτικές διακομιδές που αψηφούν τα εμπόδια της γεωγραφίας, αλλά και στις συγκρούσεις με μεγαλύτερους συναδέλφους.
Τρεις απόφοιτοι ιατρικής, πρώην και νυν αγροτικοί γιατροί νησιωτικών τόπων, αφηγούνται στην «Κ» τις εμπειρίες του αγροτικού τους, που τις διακρίνουν τόσο η τριβή με την πραγματικότητα του επαγγελματικού τους χώρου και του εγχώριου συστήματος υγείας, όσο και η αναμέτρηση με την καλή αλλά και την άγρια πλευρά της νησιωτικότητας.
«Μάθαμε 5 πράγματα, ξεχάσαμε άλλα 15»
Μέχρι τις αρχές του φετινού καλοκαιριού, ο 30χρονος Τριαντάφυλλος ήταν ένας από τους αγροτικούς γιατρούς της Μήλου, για περισσότερο από ενάμιση χρόνο. Η αναμονή για την ειδικότητά του είναι μεγάλη και έτσι αποφάσισε να επεκτείνει το αγροτικό του και πέραν του έτους που αποτελεί την υποχρεωτική υπηρεσία. «Ηταν η πρώτη μου δουλειά. Είχα το άγχος των διακομιδών σε σχέση με τον καιρό. Αλλά είχα άγνοια κινδύνου κι έτσι έκανα τα χαρτιά μου για τις Κυκλάδες», λέει.
Του πήρε δύο μήνες να «πατήσει στα πόδια του» και τα πάτησε όχι μόνο στη Μήλο αλλά και στην Κίμωλο και στην Ηρακλειά που τον έστελναν όταν υπήρχαν ελλείψεις. Τη διαφορετική προσέγγιση των ανθρώπων και των τριών τόπων προς εκείνον, τη συνδέει με την οικονομική άνθηση που έχει δει κάθε νησί από τον τουρισμό.
«Στη Μήλο συνάντησα ντόπιους που ήθελαν να εξυπηρετούνται γρήγορα, ή κάποιους που πίστευαν ότι η ιατρική πράξη έπρεπε να κρατήσει λιγότερο από πέντε λεπτά. Δεν έβλεπαν ότι είμαστε εκεί, μακριά από τους τόπους μας, για να βοηθάμε».
Στα μικρότερα νησιά οι κάτοικοι φώναζαν τον γιατρό για ένα μικρό ή μεγάλο κέρασμα και τον χαιρετούσαν με το χαμόγελο, όπως λέει. «Εκανα ορισμένους καλούς φίλους στη Μήλο, κυρίως συναδέλφους. Τον διευθυντή, έναν ορθοπεδικό που μου έμαθε πράγματα που δεν θα μάθαινα ποτέ, αφού δεν θα κάνω χειρουργική ειδικότητα».
Παιδοψυχίατρος στο Ρέθυμνο: «Παραιτήθηκα για να επιβιώσω»
Η σχέση των αγροτικών γιατρών με τους μόνιμους τοπικούς γενικούς ή ειδικούς γιατρούς είναι, εν πολλοίς, μια σχέση μαθητείας, όμως ο Τριαντάφυλλος δεν θυμάται όλους τους συναδέλφους του εξίσου εξυπηρετικούς. «Μάθαμε πέντε πράγματα, ξεχάσαμε άλλα δεκαπέντε», λέει.
«Εκτός από έναν διευθυντή εξειδικευμένο στην επείγουσα διακομιδή και ιπτάμενο που ήξερε να μας μάθει και όντως μας έμαθε, οι υπόλοιποι γενικοί ιατροί δεν μας άκουγαν. Ελεγαν πως “εδώ υπάρχει ιεραρχία. Δεν μπορεί ο αγροτικός να αμφισβητεί τον επιμελητή”».
Πολλές διακομιδές, κυρίως καρδιολογικές, δεν μπορεί να συνοδεύονται από έναν αγροτικό που δεν έχει ξαναδουλέψει
«Μας έλεγαν “εγώ παίρνω την ευθύνη, εγώ παίρνω και την απόφαση”. Είχαμε έρθει σε ρήξη αρκετές φορές, όταν απλώς βάζανε σε ένα καράβι τον ασθενή που έπρεπε να διακομιστεί και έλεγαν στον αγροτικό που συνόδευε “ό,τι χρειαστείς θα είμαστε στο τηλέφωνο μαζί”. Ναι, έλα όμως που το τηλέφωνο δεν πιάνει ποτέ μεσοπέλαγα».
Λέει πως το έχει συζητήσει και με άλλους αγροτικούς και συμφωνούν: πολλές διακομιδές, κυρίως καρδιολογικές, δεν μπορεί να συνοδεύονται από έναν αγροτικό που δεν έχει ξαναδουλέψει. «Εκεί θέλει εξειδικευμένο ή γενικό γιατρό που είναι πιο έμπειρος και θα έχει και πεδίο να αποδείξει την εμπειρία του».
«Με αγροτικούς εγώ δεν μιλάω»
Στην εφημερία της Μαρίνας έφτασε μια μέρα ένα σοβαρό περιστατικό. Ο χειρουργός που επίσης εφημέρευε βρισκόταν στο σπίτι του, ενώ δεν έπρεπε. «Τον πήρα τηλέφωνο και η απάντησή του ήταν “εγώ με αγροτικούς δεν μιλάω”. Επειτα από διάφορα τηλεφωνήματα ήρθε και η ειδική γιατρός για το συγκεκριμένο περιστατικό. Ακολούθησε χαμός, τσακωμοί, βρισίματα».
Η Μαρίνα, ύστερα από έναν μήνα εκπαίδευσης σε παθολογία και χειρουργική, υπηρέτησε στη Σύρο από τα τέλη του 2023. Της είπαν πως στο νησί είχε καθιερωθεί η εξής πρακτική: όλοι οι γιατροί του Φοίνικα, του οικισμού όπου βρίσκεται το αγροτικό ιατρείο, να πηγαίνουν εκεί μια φορά την εβδομάδα και τις υπόλοιπες μέρες να βρίσκονται από το πρωί στο νοσοκομείο της Σύρου. «Το νοσοκομείο είχε πάρα πολλές ελλείψεις και σε γιατρούς και σε υποδομές. Δεν είχαμε νευρολόγο, νευροχειρουργό, αναισθησιολόγο. Στις εφημερίες μας οι ειδικοί γιατροί δεν έμεναν μέσα, τους έπαιρνες τηλέφωνο και έρχονταν από τα σπίτια τους που ήταν 15 λεπτά μακριά», λέει. Εξι μήνες μετά αποφάσισε, μαζί με μια ακόμα αγροτική γιατρό, να σταματήσει να εφημερεύει στο νοσοκομείο, επιστρέφοντας στο ιατρείο του Φοίνικα και από εκεί, κατόπιν εντολών της ΔΥΠΕ να καλύπτει κενά για μερικές εβδομάδες σε άλλα νησιά. Η Τζια, η Σχοινούσα και το Κουφονήσι την περίμεναν.
Είναι πολύ μοναδικό συναίσθημα γιατί βλέπεις ότι έχει αποτέλεσμα αυτό που έχεις σπουδάσει. Και εγώ ένιωθα ευγνωμοσύνη που αναγνώριζαν ότι τους πρόσεξα και πως έκανα ό,τι μπορούσα
Στα πολυδύναμα ιατρεία των νησιών αυτών υπήρχαν τουλάχιστον τα μηχανήματα για να πραγματοποιούνται κάποιες βασικές εξετάσεις όπως η γενική αίματος ή οι υπέρηχοι. «Ασχετα αν ο αγροτικός ξέρει να κάνει υπέρηχο, εκτός από τον γρήγορο υπέρηχο στα τροχαία», λέει η Μαρίνα. Τη ρωτάμε αν τελικά ένας αγροτικός γιατρός ξέρει τι να κάνει και χαμογελάει. «Η ειλικρινής απάντηση είναι όχι. Μαθαίνουμε κάποια βασικά πράγματα στον μήνα εκπαίδευσης και βαδίζουμε μετά σε μία πεπατημένη. Μετά ο καθένας, ανάλογα την ευστροφία και την επιδεξιότητά του, παρεκκλίνει από αυτή την πεπατημένη. Υπάρχει και ένα βιβλίο του Κολοκυθά για τη δημόσια υγεία, έχει μέσα βασικές παθήσεις και επείγοντα περιστατικά που μπορεί να έρθουν στο ιατρείο σου και πώς να δώσεις πρώτες βοήθειες», λέει. Η Μαρίνα το έχει συμβουλευτεί την ώρα που συνταγογραφεί «για να βεβαιωθώ ότι αυτό που θα δώσω είναι όντως αυτό που δίνεται».
Νοσοκομεία: Στα Κύθηρα οι διασωληνώσεις γίνονται με δυσκολία
Πάντως, η στιγμή που θυμάται πιο έντονα από το αγροτικό της ήταν αυτή της αποχώρησής της από τη Σχοινούσα. Την τελευταία της μέρα, περνώντας από την καφετέρια βρήκε ντόπιους συγκεντρωμένους, που είχαν μαζευτεί για να την αποχαιρετήσουν. «Είναι πολύ μοναδικό συναίσθημα γιατί βλέπεις ότι έχει αποτέλεσμα αυτό που έχεις σπουδάσει. Και εγώ ένιωθα ευγνωμοσύνη που αναγνώριζαν ότι τους πρόσεξα και πως έκανα ό,τι μπορούσα», λέει.
Παρέα με τους 60άρηδες
Για τον 30χρονο Γιώργο αυτό είναι το δεύτερο αγροτικό. Βρίσκεται στους Λειψούς όπου και θα παραμείνει μέχρι το επόμενο καλοκαίρι, κυρίως για βιοποριστικούς λόγους. Η αναμονή για την ειδικότητα είναι μεγάλη και οι μακρινοί Λειψοί δίνουν επιπλέον οικονομικά κίνητρα για τους αγροτικούς γιατρούς που τους επιλέγουν.
Στους δύο μήνες που βρίσκεται εκεί δεν έχει προλάβει να διαπιστώσει τις δυσκολίες του μικρού και απομακρυσμένου τόπου που γίνονται εντονότερες όταν μπει ο χειμώνας. Τώρα, μετά το πέρας του ωραρίου του (παραμένει on call 24 ώρες το 24ωρο) πάει για μια βουτιά στη θάλασσα. «Πόσο χάλια να είναι αυτό;» λέει ρητορικά.
Στο όμορφο, ανεκμετάλλευτο και σχετικά παρθένο νησί, όπως το περιγράφει, τους μήνες του καλοκαιριού οι νέοι εργάζονται και οι εκπαιδευτικοί, που κατά κανόνα είναι κοντά στην ηλικία του, λείπουν. Του απομένουν οι πιο ηλικιωμένοι που με την καρδιά τους τον προσκαλούν να κάτσει μαζί τους. «Αφού δεν υπάρχουν αρκετοί συνομήλικοι για να κοινωνικοποιηθείς, κάνω παρέα με πενηντάρηδες και εξηντάρηδες», λέει. «Λέμε για τα βιώματά τους, τι έχουν κάνει στη ζωή τους και βέβαια, τι φάρμακα παίρνουν».
Στο νησί μια μητέρα τρέμει τις αλλαγές του καιρού περισσότερο από όσο άλλοι γονείς σε άλλα μέρη της Ελλάδας
Η υγεία είναι βασική έγνοια των κατοίκων των μικρών νησιών, για αυτό και οι γιατροί καταλαμβάνουν περίοπτη θέση στην τοπική κοινωνία. Τα εμπόδια που προκύπτουν από τη γεωγραφική θέση θα μπορούσαν να αποβούν μοιραία και αυτό καθορίζει συχνά τις αποφάσεις των ντόπιων. Ο Γιώργος δεν είχε αναρωτηθεί ξανά για το εύρος των δυσκολιών της απομακρυσμένης νησιωτικότητας μέχρι να συνομιλήσει με αυτούς που γαλουχήθηκαν σε αυτή. Οπως μια μητέρα που τρέμει τις αλλαγές του καιρού περισσότερο από όσο άλλοι γονείς σε άλλα μέρη της Ελλάδας. «Μου έλεγε ότι όταν τα παιδιά της ήταν μικρά και είχε μποφόρ τα έβαζε να κάτσουν στον καναπέ και να δουν τηλεόραση. Γιατί αν χτυπούσαν με τέτοιο καιρό δεν θα μπορούσε να τα πάει πουθενά. Αυτό μέχρι τότε δεν το είχα αντιληφθεί», λέει.
Πηγή: kathimerini.gr
