• Μετά τη βίαιη αφαίρεση και διάσωση των ιστορικών έργων του Antonio Maraini, ξεκινά η αναπαραγωγή και τοποθέτηση αντιγράφων στις αρχικές τους θέσεις
Στην καρδιά της Ρόδου, ο λόφος της Φιλερήμου υπήρξε για δεκαετίες τόπος συνάντησης ιστορίας, τέχνης και θρησκευτικού συναισθήματος. Οι δεκατέσσερις ορειχάλκινες πλάκες που απεικονίζουν σκηνές από τα Πάθη του Ιησού, έργα του Ιταλού γλύπτη Antonio Maraini, αποτελούσαν αναπόσπαστο στοιχείο της ταυτότητας του χώρου.
Με προγραμματική σύμβαση μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου ανοίγει ο δρόμος για την πλήρη αποκατάσταση αυτής της ιδιαίτερης πολιτιστικής κληρονομιάς, έπειτα από την περιπετειώδη αφαίρεσή τους το 2024.
Από τη δημιουργία στην απώλεια
Οι πλάκες τοποθετήθηκαν το 1935, στο πλαίσιο της διαμόρφωσης του βόρειου πλατώματος του αρχαιολογικού χώρου της Φιλερήμου, από τις ιταλικές αρχές που τότε διοικούσαν τη Δωδεκάνησο. Ο Antonio Maraini, διακεκριμένος γλύπτης και διανοούμενος της εποχής, φιλοτέχνησε τις ανάγλυφες σκηνές με σκοπό να δημιουργήσει μια διαδρομή τύπου «Via Crucis» που θα οδηγούσε σε έναν επιβλητικό σταυρό, συνδυάζοντας το θρησκευτικό στοιχείο με την αισθητική της εποχής.
Για σχεδόν ενενήντα χρόνια, οι πλάκες αυτές αποτέλεσαν σημείο αναφοράς για την τοπική κοινωνία, τους επισκέπτες και τους προσκυνητές, ενσωματώνοντας στο τοπίο τη μνήμη και την καλλιτεχνική αξία μιας ιδιαίτερης ιστορικής περιόδου.
Όλα αυτά διακόπηκαν απότομα τον Φεβρουάριο του 2024, όταν άγνωστοι προκάλεσαν σοκ αφαιρώντας βίαια επτά από τις δεκατέσσερις πλάκες. Η άμεση κινητοποίηση της Αστυνομίας οδήγησε στον εντοπισμό και την ασφαλή φύλαξη των έργων, ενώ η Αρχαιολογική Υπηρεσία, για λόγους προστασίας, απομάκρυνε και τις υπόλοιπες επτά.
Η νέα προγραμματική σύμβαση
Με γνώμονα την αποκατάσταση της ιστορικής εικόνας του μνημείου, το Υπουργείο Πολιτισμού και η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου υπέγραψαν σύμβαση που προβλέπει την κατασκευή δεκατεσσάρων εκμαγείων από ακρυλική ρητίνη υψηλής ποιότητας. Το έργο, συνολικού προϋπολογισμού 35.888 ευρώ, θα υλοποιηθεί σε διάστημα έξι μηνών.
Η υλοποίηση ανατίθεται στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, η οποία θα εφαρμόσει εξειδικευμένες τεχνικές, ώστε τα αντίγραφα να είναι ανθεκτικά στις καιρικές συνθήκες και να αναπαράγουν πιστά την υφή και την πατίνα των πρωτοτύπων.
Το τεχνικό σκέλος της αποκατάστασης
Η διαδικασία προβλέπει πολλαπλά στάδια:
• Προκαταρκτικός καθαρισμός των αυθεντικών πλακών από φερτά υλικά και σκόνη.
• Εφαρμογή προστατευτικού βερνικιού για την ασφάλεια των πρωτοτύπων πριν την εκμάγευση.
• Επικάλυψη με φύλλα κασσιτέρου ώστε να διασφαλιστεί η ακεραιότητα της επιφάνειας.
• Κατασκευή καλουπιών από λάστιχο σιλικόνης και γύψο καλλιτεχνίας.
• Χύτευση ρητίνης στα καλούπια, με προσθήκη πατίνας που μιμείται το αυθεντικό χρώμα.
• Συσκευασία και μεταφορά των αντιγράφων στον χώρο τοποθέτησης.
• Τελική τοποθέτηση στα προσκυνητάρια, στις ακριβείς θέσεις των πρωτοτύπων.
Οικονομική και θεσμική διάσταση
Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου αναλαμβάνει πλήρως τη χρηματοδότηση, χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση για το Υπουργείο Πολιτισμού. Η παρακολούθηση της πορείας του έργου θα γίνει από τριμελή επιτροπή, με εκπροσώπους και των δύο φορέων, διασφαλίζοντας την τήρηση του χρονοδιαγράμματος και των τεχνικών προδιαγραφών.
Η επιστροφή των πλακών στην Φιλέρημο δεν αποτελεί απλώς μια πράξη αισθητικής αποκατάστασης. Είναι μια συμβολική και ουσιαστική κίνηση υπέρ της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, ένα μήνυμα ότι τα μνημεία και τα έργα τέχνης δεν είναι απλά διακοσμητικά στοιχεία, αλλά φορείς μνήμης, ταυτότητας και συλλογικής υπερηφάνειας.
Η αναπαραγωγή των έργων του Maraini θα επιτρέψει στους επισκέπτες να βιώσουν και πάλι την ατμόσφαιρα της «Via Crucis», ενώ τα αυθεντικά έργα θα διαφυλαχθούν σε ασφαλείς συνθήκες για τις επόμενες γενιές.
