Ο Αύγουστος είναι ο μήνας των διακοπών και της Παναγιάς! Η Κοίμηση της Θεοτόκου αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης στην Ελλάδα, γιορτάζεται από τη μία άκρη ως την άλλη με λαμπρότητα και ευλάβεια, είναι το λεγόμενο Πάσχα του καλοκαιριού και τα νησιά μας έχουν την τιμητική τους.
Ο εορτασμός της Παναγιάς στα Δωδεκάνησα είναι ξεχωριστός, με πανηγύρια σε όλα τα νησιά και σε όλα τα χωριά. Τα περισσότερα εξ αυτών έχουν τα δικά τους έθιμα, που κρατούν από γενιά σε γενιά και τα κάνουν ξεχωριστά. Λιτανείες με θρησκευτική ευλάβεια και βυζαντινή μεγαλοπρέπεια, παραδοσιακά πανηγύρια και ειδικά φαγητά.
Χιλιάδες πιστών με την ψυχή γεμάτη ελπίδα και κατάνυξη, προστρέχουν στα αμέτρητα προσκυνήματα, όπου λιτανεύονται οι θαυματουργές εικόνες της Παναγίας για να μαρτυρήσουν την πίστη τους στο πρόσωπό Της και να την ικετέψουν να μεσολαβήσει στον Υιό Της για τη σωτηρία της ψυχής τους, αφού, σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση, η Παναγία λίγο πριν τη μετάστασή Της στους Ουρανούς υποσχέθηκε ότι δεν θα σταματήσει να φροντίζει για όλον τον κόσμο και θα γίνει η «μεσίτρια» στον Υιό Της για τη σωτηρία της ανθρωπότητας.
Αυτή η ιδιαίτερη λατρεία που έχει ο ελληνικός λαός για την Παναγία φαίνεται και από τα εκατοντάδες προσωνύμια που της έχουν αποδώσει, αλλά και από τα αναρίθμητα προσκυνήματα ανά την επικράτεια. Εντυπωσιακές εκκλησίες δεσπόζουν σε περίοπτη θέση πάνω από γραφικούς νησιώτικους οικισμούς, ενώ άλλες ατενίζουν το βαθύ μπλε της θάλασσας και στέκουν μεγαλόπρεπες σε σημεία με θέα που κόβει την ανάσα.
Ξεχωριστές εκκλησίες, αφιερωμένες στην Παναγία, με νησιώτικο αέρα από τους Λειψούς ως την Κάσο και από το Καστελλόριζο ως την Πάτμο! Άλλες μεγαλοπρεπείς και άλλες ταπεινές και ήσυχες είναι χτισμένες μέσα σε βράχους, σε σπήλαια, σε δύσβατα υψώματα. Στους τοίχους τους πολύτιμοι θησαυροί και στις εικόνες τους οι ελπίδες χιλιάδων πιστών. Κι όλες έχουν ένα θαύμα να σου αφηγηθούν.
Οι Παναγίες της Δωδεκανήσου
Σημεία αναφοράς στη Ρόδο, για τον εορτασμό της Παναγίας, είναι η Ιαλυσός και η Κρεμαστή. Το μεγαλύτερο πανηγύρι είναι αυτό της Παναγίας Καθολικής της Κρεμαστής, γιορτάζει στις 23 Αυγούστου (στα εννιάμερα της Παναγίας) το οποίο διαρκεί δύο εβδομάδες (παράλληλα με την Έκθεση Χειροτεχνίας που λειτουργεί και έκθεση παραδοσιακών προϊόντων εδώ και δεκαετίες) και είναι το πανηγύρι με τη μεγαλύτερη συμμετοχή κόσμου σε όλα τα Δωδεκάνησα. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς στην Κρεμαστή, η οποία χρονολογείται από τον 15ο αιώνα, είναι ζωγραφισμένη επάνω σε ξύλο σχήματος ημικυκλικού. Η εικόνα παριστάνει τη Θεοτόκο να έχει στην αγκαλιά Της τον Χριστό, ο οποίος ευλογεί τους πιστούς. Δεξιά και αριστερά στέκονται άγγελοι που υποκλίνονται ευλαβικά.
Στην Ιαλυσό επίσης συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου για τις θρησκευτικές εκδηλώσεις και την περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας.
Ο εορτασμός της Κοίμησης της Θεοτόκου εορτάζεται επίσης στη Λίνδο, στον Εμπωνα, στα Αφάντου, στο Βάτι, στη Σάλακο, στην Ίστριο, στο Ασκληπιειό, και σε πολλά εξωκλήσια και ναούς του νησιού. Στο Ασκληπιειό της Ρόδου ο ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι του 11ου αιώνα. Στη Μεσαναγρό η Κοίμηση της Θεοτόκου ανεγέρθηκε αρχές του 13ου αιώνα και εκτός από τις αγιογραφίες διασώζεται μεγάλη μαρμάρινη παλαιοχριστιανική κολυμπήθρα με επιγραφή. Στην Κοιλάδα των Πεταλούδων η Παναγία η Καλόπετρα υπάρχει από το 1489. Στη Λίνδο η εκκλησία της Παναγίας είναι του 15ου αιώνα με ενδιαφέρουσες αγιογραφίες, έργα του ζωγράφου Γρηγόρη, από τη Σύμη στα 1779, όπως αναφέρει η επιγραφή πάνω από την πόρτα. Στο Σκιάδι, είναι η Μονή της Παναγίας Σκιαδενή, η οποία πανηγυρίζει 8 Σεπτεμβρίου. Η Παναγία Φανερωμένη. Λέγεται και Λουβιαρίτισσα επειδή στα κελιά της έμεναν οι λουβιάρηδες (λεπροί) του νησιού.
Στη Νίσυρο, γιορτάζει η Παναγιά η Σπηλιανή ένα από τα πιο γνωστά μοναστήρια που προσελκύει πλήθος κόσμου από όλα τα Δωδεκάνησα που δεσπόζει πάνω στα βράχια. Την παραμονή προσφέρονται στους επισκέπτες ρεβίθια και πατάτες και ανήμερα κρέας με πατάτες στο γλέντι που γίνεται στην αυλή του σχολείου κάτω από την εκκλησία. Χιλιάδες κόσμου συρρέουν στο νησί για να προσκυνήσουν στη Χάρη της. Το όνομα έλαβε εξαιτίας του φυσικού χώρου του σπηλαίου στο οποίο βρίσκεται από το 1600 μ.Χ.
Στην Αστυπάλαια, εκτός από την Παναγία του Κάστρου, δεσπόζει επιβλητική η Παναγία Πορταΐτισσα. Οι εκδηλώσεις στο πανηγύρι της Πορταΐτισσας, διαρκούν τρεις μέρες. Ξεκινούν από το βράδυ της παραμονής, μετά τον Εσπερινό, στον περίβολο της εκκλησίας υπό τους ήχους βιολιού και λύρας, με παραδοσιακούς χορούς.
Στην Κάρπαθο, το πανηγύρι της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Όλυμπο, είναι από τα πιο κατανυκτικά. Οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος για τη Παναγία που «έφυγε». Αποκορύφωμα του εορτασμού είναι ο παραδοσιακός Κάτω Χορός που ξεκινά από τους άντρες σε σταθερό, αργόσυρτο βήμα και κατανυκτική διάθεση. Ακολουθούν οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς παραδοσιακές στολές τους.
Στην Ηρωική Νήσο Κάσο, πρόκειται για το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού. Όλα τα πατροπαράδοτα έθιμα τηρούνται ευλαβικά και δεν είναι λίγοι οι ξενιτεμένοι Κασιώτες που επιλέγουν αυτή τη μέρα για να επισκεφθούν τον τόπο τους και να ξεφαντώσουν με λύρες και λαούτα.
Στο νησί της Πάτμου, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές, που περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή. Η Παναγία η Διασώζουσα, πίσω από τη Μονή του Θεολόγου, η εκκλησία της Παναγιάς του Γράβα στη Χώρα, το κάθισμα της Παναγίας του Απόλου στον Κάμπο, το μοναστήρι της Παναγίας στο Λιβάδι, η Παναγία η Κουμάνα στη Σκάλα είναι μερικές από τις υπάρχουσες στο νησί. Στην κορυφή της χερσονήσου Γερανού δεσπόζει η Παναγία του Γερανού. Στις 14 Αυγούστου τελείται εσπερινός και την επομένη γίνεται λειτουργία με λαϊκό πανηγύρι που διαρκεί όλη τη νύχτα.
Στην Κάλυμνο, σε εκκλησίες και ξωκλήσια αναβιώνουν έθιμα και παραδόσεις. Η Παναγιά της Χώρας η Κεχαριτωμένη, η Γαλατιανή στ’ Αργινώντα, η Κυρά Ψιλή στον Βαθύ, η Παναγιά του Γλυκιού στο λιμάνι, η Παναγιά στους Βοθύνους, η Παναγιά της Τελέντου, η Παναγιά στην Ψέριμο, η Μυρτιώτισσα και πολλά μικρά ξωκλήσια θ’ ανοίξουν τις πύλες τους για να υποδεχθούν ντόπιους και επισκέπτες από κάθε γωνιά της Ελλάδας και του εξωτερικού που θα σπεύσουν να προσκυνήσουν τη χάρη της Παναγιάς.
Στην Λέρο η Παναγία η Καβουριανή, κοντά στον Ξηρόκαμπο. Το γραφικό εκκλησάκι ονομάζεται και της Καβουράδαινας, διότι στη θέση που είναι, κατά την παράδοση, ένας ψαράς που έψαχνε για καβούρια βρήκε μέσα σε σχισμή την εικόνα της Παναγίας.
Ξεχωρίζει η Παναγία του Χάρου στους Λειψούς. Είναι η μοναδική εικόνα της Παναγίας που δεν κρατά το Θείο Βρέφος, αλλά τον Εσταυρωμένο Χριστό. Όσο και αν ακούγεται παράξενο το όνομά Της, εδώ και εκατοντάδες χρόνια, ευλογεί το πεντάμορφο νησί. Η Παναγία του Χάρου πήρε το όνομά της, από το γεγονός ότι ο νεκρός Χριστός στον σταυρό του μαρτυρίου και ο Χάρος σχετίζονται μεταξύ τους εννοιολογικά. Το μοναστήρι της Παναγίας βρίσκεται ένα χιλιόμετρο έξω από το βασικό οικισμό των Λειψών. Τόσο το εξωμονάστηρο, όσο και η εικόνα χρονολογούνται από το 1600 μ.Χ., όταν έφτασαν στο νησί δύο μοναχοί από την Πάτμο. Η Παναγία του Χάρου γιορτάζει στις 23 Αυγούστου (εννιάμερα της Παναγίας) και στους Λειψούς στήνεται μεγάλο πανηγύρι. Από το 1943 μέχρι σήμερα τη θαυματουργή εικόνα κοσμούν τα περιώνυμα «κρινάκια της Παναγίας». Τα λουλούδια τοποθετούνται στην εικόνα την άνοιξη, στη συνέχεια ξεραίνονται και στη γιορτή Της, κατακαλόκαιρο, ανθίζουν βγάζοντας μοσχομυριστά μπουμπούκια.
Η Παναγιά η Μυρταριώτισσα στη Σύμη γιορτάζει το Δεκαπενταύγουστο, οπότε και λαμβάνει χώρα μεγάλο πανηγύρι.
Στην Κω η Παναγία Συντριανή συγκεντρώνει πλήθος πιστών για να προσκυνήσουν κάθε χρόνο. Το πανέμορφο εκκλησάκι βρίσκεται στην περιοχή “Κακά-Πρινάρι” κοντά στον Πλατύ Ποταμό και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου. Είναι ένα από τα πιο παλιά και ιστορικά εξωκκλήσια της πόλεως Κω.
Επίσης, η Παναγία η Γοργοεπήκοος βρίσκεται στην πόλη της Κω. Ο κυρίως ναός χωρίζεται από το Ιερό Βήμα με ένα θαυμάσιας τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο, ίσως του 18ου αιώνα. Στις τέσσερις γωνίες της στέγης του ναού και στη μία της αψίδας υπάρχουν παλαιοχριστιανικά επιθήματα από διαχωριστικά αμφικιονίσκων με διάκοσμο από σταυρούς. Είναι κτισμένη κατά τον 15ο αιώνα.
Στη Χάλκη με λαμπρότητα και κατάνυξη τιμάται η Παναγιά η Χωριανή.
