Σε διπλή προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας ετοιμάζονται να προχωρήσουν οι δήμοι, βάζοντας στο στόχαστρο τόσο το καθεστώς του περιβαλλοντικού ισοδύναμου που συνοδεύει τα «πράσινα μπόνους» του ΝΟΚ όσο και τη μεταφορά των πολεοδομικών αρμοδιοτήτων από τις δημοτικές Υπηρεσίες Δόμησης στο Ελληνικό Κτηματολόγιο.
Τη «γραμμή» αυτή περιγράφει ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, δήμαρχος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης και Α’ Αντιπρόεδρος της Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος (ΚΕΔΕ), μιλώντας στο mononews.gr.
Ο κ. Κωνσταντέλλος εμφανίζεται κατηγορηματικός απέναντι στη λογική της νομιμοποίησης περιβαλλοντικών παρεκκλίσεων μέσω οικονομικού ανταλλάγματος. Όπως τονίζει, δεν θα πρέπει να προβλέπεται καμία μορφή δόμησης –ούτε καν με οικονομικό αντάλλαγμα– όταν αυτή αντιβαίνει σε περιβαλλοντικούς κανόνες, ξεκαθαρίζοντας πως τα περιβαλλοντικά ζητήματα δεν μπορούν να αποτελούν αντικείμενο συναλλαγής.
Στην προσφυγή στο ΣτΕ έχουν, προς το παρόν, συνταχθεί τέσσερις ακόμη δήμαρχοι —Αλίμου, Κηφισιάς, Αμαρουσίου και Φιλοθέης–Ψυχικού— ενώ εξετάζεται και η εμπλοκή της ΚΕΔΕ.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η προσφυγή των δήμων θα γίνει με την έκδοση της πρώτης διοικητικής πράξης εφαρμογής της νέας νομοθεσίας, η οποία θα κληθεί να εγκριθεί από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ). Από εκείνη τη στιγμή, οι δήμοι θα έχουν περιθώριο 60 ημερών για την κατάθεση της προσφυγής στο ΣτΕ.
Παράλληλα, αναγνωρίζει ότι πράγματι ιδιώτες και επενδυτές υπέστησαν οικονομική ζημία, καθώς κινήθηκαν βάσει των όρων του ΝΟΚ πριν από τις σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ. Για τις περιπτώσεις αυτές, ο κ. Κωνσταντέλλος υποστηρίζει ότι η αποζημίωση θα έπρεπε να καταβληθεί από το Ελληνικό Δημόσιο, το οποίο προέβη στην παράλειψη, και όχι να μετακυλίεται στους δήμους με περιβαλλοντικό κόστος.
Όπως σημειώνει, το βασικό πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι η αρχική απόφαση του ΣτΕ, αν και σημαντική, δεν υπήρξε καταλυτική, αφήνοντας περιθώρια ερμηνειών και τροποποιήσεων που οδήγησαν στο σημερινό πλαίσιο.
Ιδιαίτερη αιχμή ασκεί και στο περιβαλλοντικό ισοδύναμο, θέτοντας το ερώτημα γιατί το προβλεπόμενο ποσοστό ανέρχεται μόλις στο 8% της αξίας των πρόσθετων τετραγωνικών και όχι στο 100% της αντικειμενικής αξίας του τμήματος που καλείται να δομηθεί κατά παράβαση.
Τι έχει προηγηθεί: τα «πράσινα μπόνους» και το περιβαλλοντικό ισοδύναμο
Υπενθυμίζεται ότι το ΣτΕ άνοιξε τον δρόμο για τη νομιμοποίηση των «πράσινων» κτιρίων που είχαν προχωρήσει με τα μπόνους του ΝΟΚ και κρίθηκαν αντισυνταγματικά στις αρχές του 2025. Για τις άδειες που έμειναν «μετέωρες», προβλέπεται διαδικασία τακτοποίησης μέσω περιβαλλοντικού ισοδύναμου, είτε με χρηματικό τέλος είτε με τη λήψη θετικών μέτρων που εξειδικεύονται στο Ειδικό Σχέδιο Περιβαλλοντικού Ισοδύναμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ).
Με τη γνωμοδότηση 135/2025 του Ε΄ Τμήματος, το ΣτΕ έκρινε συνταγματικό και νόμιμο το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος του ΥΠΕΝ, δίνοντας το «πράσινο φως» –με αστερίσκους– για την επανενεργοποίηση οικοδομικών αδειών σε έργα όπου είχαν ξεκινήσει εργασίες πριν από τις 11 Δεκεμβρίου 2024. Η απόφαση αφορά χιλιάδες νέες οικοδομές που είχαν λάβει άδειες με βάση τα «πράσινα» κίνητρα του ΝΟΚ.
Η εξέλιξη αυτή ήρθε μετά από μια παρατεταμένη περίοδο αβεβαιότητας στην αγορά ακινήτων και στον κατασκευαστικό κλάδο. Πολλές άδειες βρέθηκαν σε εκκρεμότητα, έργα σταμάτησαν και η οικοδομική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η επιφάνεια των νέων οικοδομικών αδειών μειώθηκε κατά 54% τον Μάρτιο και κατά 43,5% στο πρώτο τρίμηνο του 2025.
Πρακτικά, το νέο ΠΔ θεσπίζει μηχανισμό αντιστάθμισης: οι άδειες μπορούν να προχωρήσουν με περιβαλλοντική προεκτίμηση και καταβολή τέλους περιβαλλοντικού ισοδυνάμου, ύψους 8% της αξίας των πρόσθετων τετραγωνικών – ή 15% για έργα που εντάσσονται σε προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης ή του ΕΣΠΑ. Τα ποσά κατατίθενται στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και αποδίδονται στους δήμους για έργα περιβαλλοντικής αναβάθμισης.
Παρά τη θετική γνωμοδότηση του ΣτΕ, η αγορά παραμένει συγκρατημένη, καθώς δεν έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως οι όροι εφαρμογής ούτε η τύχη των εκκρεμών προσφυγών, ενώ η ρύθμιση δεν καλύπτει όσους δεν είχαν ξεκινήσει εργασίες πριν από τα μέσα Δεκεμβρίου 2024.
«Αφαιρούν από τους δήμους τα εργαλεία ελέγχου της δόμησης»
Το δεύτερο σκέλος του «διπλού χτυπήματος» αφορά τη μεταφορά των αρμοδιοτήτων των πολεοδομιών από τους δήμους στο Ελληνικό Κτηματολόγιο. Ο κ. Κωνσταντέλλος δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο νέο σύστημα έκδοσης οικοδομικών αδειών, υποστηρίζοντας ότι η μεταρρύθμιση αυτή δεν είναι τεχνική αλλά βαθιά πολιτική.
Όπως είχε αναφέρει σε δηλώσεις του στο mononews.gr, οι δήμοι, μέσω των Υπηρεσιών Δόμησης και με εντέλλεσθαι δημάρχων, αξιοποίησαν τις αποφάσεις του ΣτΕ για να σταματήσουν αυθαιρεσίες στη δόμηση. Κατά την άποψή του, αυτό οδήγησε στην επιλογή να αφαιρεθούν από τους δήμους τα εργαλεία ελέγχου.
«Ο στόχος είναι να αφαιρεθούν από τους δήμους τα εργαλεία που μπορούν να ανακόψουν την αυθαιρεσία σε επίπεδο δόμησης και να μεταφερθεί ο έλεγχος σε έναν κεντρικό μηχανισμό, ελεγχόμενο από διορισμένους και όχι από εκλεγμένους», σημειώνει.
Παράλληλα, αποκαλύπτει ότι η ΚΕΔΕ έχει ήδη αποφασίσει να προσφύγει εκ νέου στο ΣτΕ μόλις εκδοθεί η πρώτη διοικητική πράξη εφαρμογής της νέας νομοθεσίας, χαρακτηρίζοντας τη μεταρρύθμιση «επιζήμια και επικίνδυνη».
Όπως προειδοποιεί, η αντίληψη που προωθείται οδηγεί σε ανεξέλεγκτη δόμηση: «να τα τσιμεντάρουμε όλα», από βουνά και δάση μέχρι παραλίες και αρχαιολογικούς χώρους, αποσυνδέοντας τον πολεοδομικό έλεγχο από την τοπική κοινωνία και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής.
Τι δρομολογεί το ΥΠΕΝ – ο ΕΟΚΕΔ και το νέο μοντέλο
Η μεταφορά των αρμοδιοτήτων εντάσσεται σε έναν ευρύτερο σχεδιασμό του ΥΠΕΝ, υπό τον υπουργό Σταύρο Παπασταύρου και τον υφυπουργό Νίκο Ταγαρά, με στόχο την προστασία και αξιοποίηση της ιδιοκτησίας με διαφάνεια και ισονομία, αφήνοντας πίσω τη γραφειοκρατία.
Το χρονοδιάγραμμα προβλέπει ψήφιση του νέου πλαισίου έως το τέλος του πρώτου τριμήνου του 2026, πιλοτική λειτουργία τον Ιούνιο του 2026 και πλήρη εφαρμογή στις αρχές του 2027. Την ίδια περίοδο ολοκληρώνονται 245 Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια που καλύπτουν 831 δημοτικές ενότητες.
Στον νέο Εθνικό Οργανισμό Κτηματολογίου και Ελέγχου Δόμησης (ΕΟΚΕΔ) μεταφέρονται όλες οι αρμοδιότητες έκδοσης και ελέγχου οικοδομικών αδειών, ενώ οι ΥΔΟΜ καταργούνται ως δημοτικές υπηρεσίες. Το νέο σύστημα υπόσχεται ταχύτερη αδειοδότηση, πλήρη ψηφιοποίηση, μητρώο ανεξάρτητων ελεγκτών και δειγματοληπτικούς ελέγχους με τεχνητή νοημοσύνη στο 30% των πράξεων.
Για την ΚΕΔΕ, ωστόσο, το κρίσιμο ερώτημα παραμένει αν η επιτάχυνση και η κεντρικοποίηση της δόμησης θα γίνει εις βάρος του δημοκρατικού ελέγχου, της τοπικής αυτονομίας και της ουσιαστικής προστασίας του περιβάλλοντος – ένα ερώτημα που αναμένεται να απαντηθεί εκ νέου στις αίθουσες του ΣτΕ.
Πηγή: mononews.gr
