• Το 71,8% των πολιτών θεωρεί ότι οι Δήμοι πρέπει να έχουν ενεργή συμμετοχή στην πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας • Στις νησιωτικές κοινωνίες του Νοτίου Αιγαίου, η επίδραση τέτοιων συμπεριφορών γίνεται άμεσα αισθητή, καθώς το μικρό μέγεθος των κοινοτήτων ενισχύει την ορατότητα κάθε περιστατικού
Η νεανική παραβατικότητα αναδεικνύεται σε μια από τις πιο έντονες κοινωνικές ανησυχίες στη χώρα, σύμφωνα με την νέα πανελλαδική μελέτη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Η έρευνα δείχνει ότι η μεγάλη πλειονότητα των πολιτών πιστεύει πως τα περιστατικά παραβατικής συμπεριφοράς ανάμεσα στους νέους έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ενώ ενισχύεται η ανάγκη για πιο ενεργό ρόλο των Δήμων στην πρόληψη και την υποστήριξη των οικογενειών. Στο δείγμα συμμετέχουν και κάτοικοι του Νοτίου Αιγαίου, οι οποίοι αντιστοιχούν στο 1,5% και μεταφέρουν εικόνα που δεν διαφοροποιείται από τον εθνικό μέσο όρο.
Το πρώτο εύρημα αφορά στην αντίληψη ότι το φαινόμενο έχει ενταθεί. Το 95% των πολιτών θεωρεί ότι η νεανική παραβατικότητα αυξάνεται. Η εκτίμηση αυτή διαπερνά όλες τις ηλικιακές ομάδες και δείχνει ότι περιστατικά εντάσεων, λεκτικής ή σωματικής βίας και αντικοινωνικών πράξεων είναι πλέον πιο εμφανή στην καθημερινότητα. Στις νησιωτικές κοινωνίες του Νοτίου Αιγαίου, η επίδραση τέτοιων συμπεριφορών γίνεται άμεσα αισθητή, καθώς το μικρό μέγεθος των κοινοτήτων ενισχύει την ορατότητα κάθε περιστατικού.
Αντίστοιχη εικόνα προκύπτει και για τη γενική εγκληματικότητα. Το 96% πιστεύει ότι έχει αυξηθεί στη χώρα. Όταν οι συμμετέχοντες μιλούν για τον τόπο κατοικίας τους, το 40% θεωρεί ότι η κατάσταση έχει επιβαρυνθεί. Η διαφορά ανάμεσα στη γενική και την τοπική εικόνα δείχνει ότι οι πολίτες επηρεάζονται τόσο από προσωπικές εμπειρίες όσο και από τη δημόσια συζήτηση που σχετίζεται με την ασφάλεια.
Η μελέτη επιχειρεί να αποτυπώσει και τα αίτια που, σύμφωνα με τους πολίτες, οδηγούν σε παραβατικές συμπεριφορές. Η έλλειψη συστηματικής παρουσίας μέσα στην οικογένεια αναφέρεται συχνότερα. Ακολουθούν παράγοντες που σχετίζονται με την κοινωνική αποστασιοποίηση, την έντονη χρήση ψηφιακών μέσων, την επιρροή των ομάδων συνομηλίκων και την έκθεση σε περιεχόμενο που μπορεί να ενισχύσει αντιδραστικές συμπεριφορές. Στις ανοικτές απαντήσεις επισημαίνονται στοιχεία που αφορούν στην πίεση που δέχονται οι οικογένειες, στις δυσκολίες της καθημερινότητας και στη δυσπιστία απέναντι σε θεσμούς που καλούνται να υποστηρίξουν τους νέους.
Η περίοδος της πανδημίας καταγράφεται ως καθοριστικός παράγοντας. Το 38,5% των πολιτών πιστεύει ότι οι περιορισμοί επηρέασαν αρνητικά τη συμπεριφορά των νέων, αφού διέκοψαν τις σταθερές μορφές κοινωνικοποίησης. Η άποψη αυτή είναι συχνότερη στις ηλικίες 25 έως 39 ετών, όπου οι οικογενειακές και επαγγελματικές πιέσεις ήταν ιδιαίτερα έντονες. Στο Νότιο Αιγαίο, η απότομη μεταβολή της καθημερινότητας επηρέασε τις κλειστές τοπικές κοινωνίες, στις οποίες οι νέοι βασίζονται περισσότερο στην άμεση επαφή.
Η οικονομική πίεση αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα που καταγράφεται με συνέπεια. Το 73,7% εκτιμά ότι η κρίση επηρέασε τη συμπεριφορά των νέων και την ψυχολογία των οικογενειών τους. Η εποχικότητα της εργασίας σε πολλές περιοχές του Νοτίου Αιγαίου δημιουργεί κύκλους αβεβαιότητας που ενδέχεται να επηρεάζουν τη σταθερότητα του οικογενειακού περιβάλλοντος και, κατά συνέπεια, τη ζωή των νέων.
Τα περιστατικά που δηλώνουν οι πολίτες ως συχνότερα είναι η λεκτική βία, το bullying και οι σωματικές επιθέσεις. Ένα μέρος όσων έγιναν μάρτυρες τέτοιων περιστατικών δεν απευθύνθηκε στις αρχές, κυρίως λόγω φόβου ότι μια επίσημη αναφορά μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ένταση ή λόγω αμφιβολιών για το αποτέλεσμα. Όσοι απευθύνθηκαν στην αστυνομία δηλώνουν ότι έλαβαν την υποστήριξη που χρειάζονταν, στοιχείο που δείχνει ότι η ανταπόκριση των αρχών αξιολογείται θετικά όταν οι πολίτες αποφασίζουν να ζητήσουν βοήθεια.
Ο ρόλος των Δήμων αποτελεί κεντρικό σημείο της έρευνας. Το 71,8% των πολιτών θεωρεί ότι οι Δήμοι πρέπει να έχουν ενεργή συμμετοχή στην πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας. Η στάση αυτή δείχνει την ανάγκη για τοπικές λύσεις, καθώς η Τοπική Αυτοδιοίκηση βρίσκεται πιο κοντά στις καθημερινές ανάγκες οικογενειών και σχολείων. Οι πολίτες εκτιμούν ότι οι Δήμοι μπορούν να συμβάλουν μέσα από συνεργασίες με σχολεία, κοινωνικές υπηρεσίες και τοπικούς φορείς, ενώ η παρουσία δομών που υποστηρίζουν παιδιά και εφήβους θεωρείται κρίσιμος παράγοντας.
Η ενίσχυση των δημοτικών κοινωνικών υπηρεσιών αναδεικνύεται επίσης ως αναγκαίος άξονας. Οι υπηρεσίες αυτές λειτουργούν ως σημείο πρώτης υποστήριξης για οικογένειες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, προσφέροντας ενημέρωση, συμβουλευτική και δικτύωση με εξειδικευμένους φορείς. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει την κλιμάκωση συγκρούσεων και να ενισχύσει τη σταθερότητα του οικογενειακού περιβάλλοντος.
Στο πεδίο της ασφάλειας, η ανάγκη για ενίσχυση της συνεργασίας των Δήμων με την αστυνομία είναι εμφανής. Η κοινή παρουσία δομών σε επίπεδο γειτονιάς μπορεί να βελτιώσει την ανταπόκριση σε περιστατικά και να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών. Η έρευνα υπογραμμίζει τη σημασία του συντονισμού, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου οι δομές στήριξης είναι περιορισμένες.
Στο Νότιο Αιγαίο, ο ρόλος των Δήμων είναι ακόμη πιο σημαντικός. Οι μικρές κοινότητες, η εποχικότητα της εργασίας και η εξάρτηση από τοπικά δίκτυα κοινωνικής ζωής απαιτούν σταθερές δομές πρόληψης και υποστήριξης. Οι κάτοικοι της Περιφέρειας αναμένουν από την Τοπική Αυτοδιοίκηση πρωτοβουλίες που βοηθούν τους νέους να διαχειρίζονται καθημερινές πιέσεις και να ενισχύουν τις σχέσεις μέσα στην κοινότητα.
Η μελέτη του ΙΤΑ δίνει μια συνολική εικόνα για τις αντιλήψεις γύρω από τη νεανική παραβατικότητα και δημιουργεί βάση για τον σχεδιασμό πολιτικών πρόληψης. Η συνεργασία των Δήμων με την εκπαιδευτική κοινότητα, τις κοινωνικές υπηρεσίες και τις δομές ασφάλειας μπορεί να διαμορφώσει ένα σταθερό πλαίσιο υποστήριξης για τους νέους. Καθώς οι κοινωνικές συνθήκες μεταβάλλονται, η ανάγκη για τοπικά προγράμματα που ενισχύουν τη συνοχή και την καθημερινή ζωή των οικογενειών γίνεται πιο επιτακτική.
