• Ολοκληρώθηκαν οι ανωμοτί καταθέσεις των υπόπτων με ιδιαίτερο βάρος στην τοποθέτηση του πρώην δημάρχου Ρόδου που επικαλέστηκε θεσμικό πλαίσιο, μεταβίβαση αρμοδιοτήτων, ανωτέρα βία και ζήτημα αμεροληψίας πραγματογνωμόνων
Η προκαταρκτική εξέταση για την πυρκαγιά που σημάδεψε τη Ρόδο τον Ιούλιο του 2023 φτάνει σε καίρια καμπή. Σύμφωνα με τις πληροφορίες ο κύκλος των ανωμοτί καταθέσεων έκλεισε, σηματοδοτώντας το σημείο όπου η Δικαιοσύνη θα σταθμίσει υλικό που ξεπερνά τις δύο χιλιάδες εννιακόσιες σελίδες, δεκάδες μαρτυρίες και πορίσματα ειδικών.
Στο επίκεντρο βρέθηκε χθες η κατάθεση του πρώην δημάρχου Ρόδου κ. Αντώνη Καμπουράκη, ο οποίος αρνήθηκε κάθε κατηγορία και παρέθεσε εκτενείς ισχυρισμούς.
Το θεσμικό πλαίσιο και ο ρόλος της Πυροσβεστικής
Κεντρικός άξονας της κατάθεσης του πρώην δημάρχου είναι ότι η καταστολή των δασικών πυρκαγιών και ο επιχειρησιακός σχεδιασμός τους ανήκουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Πυροσβεστικού Σώματος. Επικαλέστηκε ρητά το εθνικό δίκαιο και το Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών για δασικές πυρκαγιές με την κωδική ονομασία ΙΟΛΑΟΣ, υπογραμμίζοντας ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει συνδρομητικό και όχι αποφασιστικό ρόλο σε επίπεδο επιχειρησιακού συντονισμού και κατάσβεσης.
Η θέση αυτή είναι συμβατή με το γράμμα του θεσμικού πλαισίου όπως το περιγράφει ο ίδιος στο υπόμνημά του και συνάδει με την πάγια διοικητική αρχιτεκτονική πολιτικής προστασίας που αναθέτει την επιχειρησιακή ευθύνη στον επικεφαλής των πυροσβεστικών δυνάμεων.
Η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων πολιτικής προστασίας και το αποτύπωμα στη λογοδοσία
Δεύτερη κομβική γραμμή άμυνας υπήρξε η αναφορά του σε προηγούμενη νόμιμη μεταβίβαση της αρμοδιότητας πολιτικής προστασίας σε αντιδήμαρχο. Επεσήμανε ότι όταν η αρμοδιότητα έχει εκχωρηθεί, ο αρμόδιος αντιδήμαρχος καθίσταται πολιτικός προϊστάμενος του γραφείου πολιτικής προστασίας και φέρει αποκλειστική ευθύνη για πράξεις και παραλείψεις εντός του πεδίου που του έχει ανατεθεί.
Στο υπόμνημα γίνεται επίκληση πρόσφατης απόφασης δευτεροβάθμιου δικαστηρίου για μαζική πυρκαγιά άλλης περιφέρειας, η οποία δέχθηκε ότι σε ανάλογη περίπτωση ο δήμαρχος είχε απεκδυθεί την ειδική αρμοδιότητα και άρα δεν μπορούσε να ευθύνεται για τις επιμέρους παραλείψεις που αντιστοιχούσαν στον αντιδήμαρχο.
Η επίκληση συγκεκριμένης νομολογίας και η σαφής δέσμη διοικητικών πράξεων μεταβίβασης προσδίδουν στέρεη βάση στον ισχυρισμό ότι η λογοδοσία ακολουθεί την αρμοδιότητα. Η ουσία αυτού του ισχυρισμού είναι ορθή ως προς τη διοικητική ιεραρχία και τη νομική λογική περί κατανομής ευθύνης. Η τελική αποτίμηση θα κριθεί από το αν η μεταβίβαση είχε πράγματι πλήρη έκταση και αν τηρήθηκε στην πράξη, όμως το νομικό σχήμα που επικαλείται είναι σωστά δομημένο.
Ανωτέρα βία, ακραίες συνθήκες και ο παράγοντας καιρός
Ο πρώην δήμαρχος υποστήριξε ότι η συγκεκριμένη πυρκαγιά εξελίχθηκε υπό εξαιρετικά δυσμενείς πυρομετεωρολογικές συνθήκες που υπερέβαιναν το πλαίσιο συνήθους διαχείρισης. Παρέπεμψε σε επιστημονικό υλικό για την ένταση των ανέμων, την ξηρότητα της καύσιμης ύλης και φαινόμενα όπως ο πυροστροβιλισμός, ενώ μνημόνευσε δημόσιες αναφορές για ενδείξεις εμπρησμών με πολλαπλές εστίες.
Ως προς την περιγραφή των συνθηκών και την καθοριστική επίδραση του καιρού στην ανεξέλεγκτη εξάπλωση, ο ισχυρισμός είναι βάσιμος και στηρίζεται σε δεδομένα που καταγράφουν την εξαιρετική επικινδυνότητα εκείνων των ημερών. Η επίκληση της ανωτέρας βίας ως κανόνα που αποσυνδέει την υπαιτιότητα όταν το γεγονός είναι απρόβλεπτο και αναπότρεπτο έχει θεωρητικό έρεισμα.
Αν και το κατά πόσο η συγκεκριμένη πυρκαγιά συνιστά νομικά ανωτέρα βία είναι υπόκριση της Δικαιοσύνης, το σκέλος που αφορά στην αντικειμενική σφοδρότητα των συνθηκών είναι ορθά τεκμηριωμένο από τις πηγές που ο ίδιος παραθέτει.
Οι αιτιάσεις για την αντικειμενικότητα των πραγματογνωμόνων
Σημαντικό μέρος της κατάθεσης αφιερώθηκε στην αμφισβήτηση της αμεροληψίας δύο πραγματογνωμόνων. Ο πρώην δήμαρχος επικαλέστηκε το δικονομικό πλαίσιο περί εξαίρεσης πραγματογνωμόνων, όταν συντρέχουν λόγοι που δημιουργούν εύλογη υπόνοια μεροληψίας, προβάλλοντας ότι είχαν προηγηθεί δημόσιες τοποθετήσεις με αιχμηρό χαρακτήρα ως προς τους θεσμικούς φορείς.
Η αναφορά στα σχετικά άρθρα του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και στη νομολογία για την προστασία της δίκαιης δίκης είναι ακριβής. Το αν υφίσταται αντικειμενικά μεροληψία είναι διακριτό ζήτημα που θα κριθεί από το αρμόδιο όργανο, ωστόσο το νομικό πλαίσιο που επιστρατεύει για να θεμελιώσει την ένσταση αμεροληψίας είναι ορθά αποτυπωμένο.
Η παράβαση καθήκοντος και τα στοιχεία του αδικήματος
Στο σκέλος της παράβασης καθήκοντος, ο πρώην δήμαρχος επεσήμανε ότι απαιτείται πρόθεση παραβίασης υπηρεσιακού καθήκοντος και σκοπός προσπορισμού παράνομου οφέλους ή πρόκλησης βλάβης. Υποστήριξε ότι τέτοιος δόλος και τέτοιος σκοπός δεν υφίστανται και ότι η συμπεριφορά του δεν θα μπορούσε αντικειμενικά να οδηγήσει στο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα μιας παράνομης ωφέλειας ή βλάβης.
Η περιγραφή των δομικών στοιχείων του αδικήματος είναι νομικά ακριβής, γεγονός που καθιστά τον ισχυρισμό εύλογο στο συγκεκριμένο επίπεδο ανάλυσης. Η τελική στάθμιση θα εξαρτηθεί από το υλικό της δικογραφίας, όμως η ερμηνεία που ο ίδιος παραθέτει αντανακλά τη νομολογιακή γραμμή για το άρθρο που επικαλείται.
Το βάρος των πραγματογνωμοσυνών και οι ευθύνες του μηχανισμού
Παράλληλα με τους ισχυρισμούς της υπεράσπισης, τα πορίσματα των ειδικών έχουν καταγράψει επιχειρησιακά κενά. Η καθυστερημένη κινητοποίηση εναέριων μέσων, οι δυσλειτουργίες στις υδροληψίες και τα κενά συντονισμού αναφέρθηκαν σε εκθέσεις που προκάλεσαν αντιδράσεις και εντάσεις.
Η Εισαγγελία έχει ήδη διαχωρίσει τα σκέλη της διερεύνησης ανάμεσα στην αναζήτηση φυσικών αυτουργών για εμπρησμό και στη διερεύνηση διοικητικών ευθυνών, ακριβώς για να αποδοθούν ευθύνες σε κάθε επίπεδο χωρίς σύγχυση ανάμεσα σε εγκληματική πρόθεση και υπηρεσιακή αμέλεια.
Σε αυτό το πλαίσιο, τα ορθά σημεία της κατάθεσης του πρώην δημάρχου δεν αναιρούν ότι το δικαστικό φίλτρο θα εξετάσει αν η συνδρομή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης λειτούργησε έγκαιρα και αποτελεσματικά όπου το θεσμικό πλαίσιο το απαιτούσε, για παράδειγμα στην προετοιμασία, στην πρόληψη και στην υποστήριξη του έργου της καταστολής.
Η εικόνα του φακέλου και το επόμενο βήμα
Μετά την ολοκλήρωση των εξηγήσεων όλων των υπόπτων, ο φάκελος που αριθμεί πάνω από δύο χιλιάδες εννιακόσιες σελίδες και περιλαμβάνει τεχνικές εκθέσεις, μαρτυρίες και έγγραφα υπηρεσιών περνά στη φάση της εισαγγελικής κρίσης. Οι πράξεις υπό διερεύνηση εκτείνονται από παράβαση καθήκοντος και παράλειψη οφειλόμενης βοήθειας μέχρι υποβάθμιση περιβάλλοντος.
Η απόφαση για το ποιοι θα μετατραπούν σε κατηγορούμενους θα στηριχθεί στο σύνολο των αποδεικτικών δεδομένων και όχι μόνο σε μεμονωμένες νομικές αναγνώσεις.
Η κατάθεση του πρώην δημάρχου προσθέτει μια συνεκτική εκδοχή θεσμικής κατανομής αρμοδιοτήτων και ακραίων συνθηκών, με σημεία νομικής ορθότητας που καταγράφονται πιο πάνω. Το τελικό συμπέρασμα όμως θα προκύψει από τη στάθμιση της αλυσίδας των γεγονότων, των πραγματογνωμοσυνών και των επιχειρησιακών αποφάσεων που ελήφθησαν από όλους τους εμπλεκόμενους κρίσιμες ώρες για το νησί.
Η υπόθεση της φωτιάς στη Ρόδο μπαίνει πλέον στο στάδιο των καθαρών νομικών απαντήσεων. Η κατάθεση του πρώην δημάρχου ανέδειξε τέσσερις πυλώνες επιχειρηματολογίας που πατούν σε ορθή θεσμική και δικονομική βάση. Η αποκλειστική επιχειρησιακή ευθύνη της Πυροσβεστικής, η εγκυρότητα της μεταβίβασης αρμοδιοτήτων πολιτικής προστασίας, η τεκμηρίωση των ακραίων πυρομετεωρολογικών συνθηκών και το αίτημα για αμεροληψία στην πραγματογνωμοσύνη αποτελούν στοιχεία με νομικό βάρος. Το αν επαρκούν για να αποσείσουν κάθε υπόνοια ευθύνης είναι πλέον απόφαση που θα ληφθεί με γνώμονα το πλήρες αποδεικτικό υλικό και το σύνολο των θεσμικών υποχρεώσεων όλων των κρίκων στην αλυσίδα της πολιτικής προστασίας.
