Με καταστροφή κινδυνεύει ολόκληρο το παλαιό ιταλικό, αρδευτικό σύστημα της περιοχής του ποταμού Λουτάνη, Επτά Πηγών, Αγίου Νεκταρίου και Κολυμπίων, καθώς στα σχεδόν 90 χρόνια που πέρασαν από την κατασκευή του, ελάχιστα έχει συντηρηθεί. Ολόκληρο το σύστημα είναι ένα κομψοτέχνημα, με πολυπλοκότητα και μοναδικότητα τέτοια ώστε με ευκολία μπορεί να συγκριθεί με όλα τα κτήρια της Ιταλικής περιόδου που βρίσκονται στο Μαντράκι της Ρόδου.
Δεν είναι γνωστό, μα το πετρόχτιστο υδραγωγείο μήκους 6.2 χιλιομέτρων εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να καλύπτει ένα μεγάλο μέρος των αναγκών άρδευσης της περιοχής Κολυμπίων. Κατασκευάστηκε στη δεκαετία του ’30 και μεταξύ των άλλων περιλαμβάνει κτιστές διώρυγες μήκους 3,5 χιλιομέτρων, πενήντα χτιστές υδατοδεξαμενές των 40 κυβικών η κάθε μία, τρία φράγματα και υπόγειες σήραγγες μήκους 370 μέτρων (*). Μία από αυτές είναι το γνωστό αξιοθέατο για τους επισκέπτες των Επτά Πηγών. Εκείνο, που ενδεχομένως δε γνωρίζουν όσοι διασχίζουν το τούνελ των 150 μέτρων είναι πως η διάνοιξή του έγινε με τα χέρια Ελλήνων εργατών, με μόνα εργαλεία τους γκασμάδες, τις τσάπες και τα φτυάρια. Οι εργάτες δούλευαν σε βάθος 13 μέτρων κάτω από τη γη κι ενώ φαινομενικά πρόκειται για ένα στενό, τσιμεντένιο πέρασμα, στην πραγματικότητα το αρχικό του άνοιγμα έφτανε τα δυο μέτρα, το οποίο μέτρο στο μέτρο, στήριζαν με πέτρινες καμάρες.
Η αιτία σίγουρης
κατάρρευσης
του φράγματος
στις Επτά Πηγές
Μέχρι πριν 10 χρόνια, το φράγμα δημιουργούσε ένα μικρό υγροβιότοπο με καταγεγραμμένο μεγάλο αριθμό διαφορετικών ειδών πουλιών, ερπετών, αμφίβιων και ψαριών. Η βιοποικιλότητα οδήγησε στο χαρακτηρισμό της περιοχής ως προστατευόμενο «καταφύγιο άγριας ζωής». Κι όμως, ο υγροβιότοπος αυτός δεν υπάρχει πια. Έχει πλήρως μπαζωθεί από τα φερτά υλικά του βρόχινου νερού.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της «δημοκρατικής», το πρόβλημα δημιουργήθηκε μετά από μια σειρά έντονων βροχοπτώσεων ενός και μόνου χειμώνα. Εκείνη τη χρονιά ο προβλεπόμενος ετήσιος καθαρισμός δεν έγινε σωστά, με αποτέλεσμα κορμοί δέντρων και βράχια να σφραγίσουν το χαμηλό στόμιο του φράγματος. Το στόμιο είναι το κομβικό σημείο, αφού από εκεί, με τη βοήθεια του πηδάλιου (που βρίσκεται στην κορυφή του τείχους) γινόταν ολόκληρη η διαχείριση της λίμνης και ρυθμιζόταν ο αυτόματος καθαρισμός της με τη βοήθεια της ροής του νερού. Ο χειριστής άνοιγε το στόμιο και το νερό μπορούσε με ευκολία να παρασύρει προς το ρέμα τις πέτρες και τα χώματα που συγκεντρωνόντουσαν κάθε φορά στη λίμνη. Με το στόμιο σφραγισμένο και χωρίς άμεση αποκατάσταση του προβλήματος, χρειάστηκε μόνο ένας χειμώνας για να επέλθει η καταστροφή.
Από τον παλιό υγροβιότοπο έχουν απομείνει μόνο πέτρες και χώματα. Αυτά έχουν συσσωρευτεί μέχρι την κορυφή στο τείχος του φράγματος ασκώντας του τεράστιες πιέσεις. Παράλληλα, το νερό ρέει τόσο από την κορυφή του, όσο και κάτω από τα θεμέλιά του και αυτό είναι σίγουρο ότι θα οδηγήσει στην κατάρρευση του υπέροχου αυτού μνημείου και συνακόλουθα στην οριστική απώλεια του υγροβιότοπου.
Η ΕΤΑΔ θα δηλώσει αναρμόδια και
θα παραπέμψει
στο Δήμο Ρόδου
Τους τελευταίους μήνες έχει υπάρξει έντονη συζήτηση σχετικά με το φράγμα των Επτά Πηγών. Μάλιστα ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Ρόδου με έγγραφό του προς τον πρώην διευθυντή του ΕΟΤ Δωδεκανήσου κ. Αγαπητό Ξάνθη περιέγραψε το πρόβλημα ώστε αυτό να προωθηθεί προς τα αρμόδια κυβερνητικά κλιμάκια και την Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου (ΕΤΑΔ) για την αναζήτηση λύσης.
«Εγώ ως όφειλα, απέστειλα το έγγραφο προς το Υπουργείο Τουρισμού και την ΕΤΑΔ» δήλωσε προς τη «δ» ο κ. Αγαπητός Ξάνθης, που πλέον έχει απαρνηθεί τη θέση του στον ΕΟΤ για να ακολουθήσει ακαδημαϊκή καριέρα στο πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Καλά πληροφορημένες πηγές αναφέρουν ότι επί του θέματος η ΕΤΑΔ θα δηλώσει αναρμόδια. Ο λόγος βρίσκεται στη θέση του φράγματος, που είναι εκτός των μερίδων γαιών που διαχειρίζεται η ίδια. Έτσι, όταν κάποια στιγμή θα έρθει η επίσημη απάντηση, το μόνο που θα αναφέρει λιτά θα είναι: «Είμαστε αναρμόδιοι». Βέβαια, είναι πιθανό στους μήνες ή και στα χρόνια που θα χρειαστούν, μέχρι οι δυο αυτές λέξεις να ειπωθούν επισήμως, το φράγμα να έχει καταρρεύσει.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, το μόνο που χρειάζεται το φράγμα είναι μια υδροδυναμική μελέτη και μια σειρά παρεμβάσεων κυρίως μικρής κλίμακας. Μόλις γίνουν αυτά, δεν θα χρειαστεί παρά μόνο ένας χειμώνας ώστε να ζωντανέψει ξανά ο πρώην υγροβιότοπος.
Το φράγμα, όπως και ένα μεγάλο μέρος του συνολικού, ιστορικού υδραγωγείου ανήκουν στο Δήμο Ρόδου κι όχι στην ΕΤΑΔ. Είναι μεγάλη κληρονομιά και ένα σπουδαίο έργο, το οποίο αρχιτεκτονικά μπορεί να σχεδιάστηκε με τα πρότυπα των υδραγωγείων της Τοσκάνης, όμως κατασκευάστηκε με τα χέρια των προγόνων μας. Η συντήρησή του και η ανάδειξή του αποτελούν ιστορικό χρέος.
(*Με στοιχεία από την Ερευνητική Εργασία Διπλώματος Αρχιτεκτονικής ΑΠΘ, Μάνου Χατζηκαντή «Η αρχιτεκτονική του Ιταλικού εποικισμού στη Ρόδο»).
