Η ΠΕΔ Νοτίου Αιγαίου έχει πλέον στα χέρια της ένα ολοκληρωμένο εργαλείο επιχειρησιακού σχεδιασμού για τη διαχείριση φυσικών κινδύνων στα νησιά.
Με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου, παραλήφθηκε το δεύτερο και τελικό παραδοτέο του πιλοτικού έργου που εκπονήθηκε από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και εγκρίθηκε η καταβολή της τελευταίας δόσης, κλείνοντας οριστικά τη σχετική προγραμματική σύμβαση.
Πρόκειται για τον «Πιλοτικό Οδικό Χάρτη Επιχειρησιακού Σχεδιασμού Διαχείρισης Φυσικών Κινδύνων στους Δήμους της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου», ένα έργο που δεν έμεινε σε θεωρητικό επίπεδο αλλά σχεδιάστηκε ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί στην πράξη από όλα τα νησιά της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Η ολοκλήρωσή του σηματοδοτεί ότι η ΠΕΔ διαθέτει πλέον ένα ενιαίο, επιστημονικά τεκμηριωμένο πλαίσιο, προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες της νησιωτικότητας.
Το έργο εκπονήθηκε από επιστημονική ομάδα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών Ευθύμιο Λέκκα.
Η προσέγγιση βασίστηκε στη συστηματική ανάλυση κινδύνων και στην προσαρμογή του επιχειρησιακού σχεδιασμού στα ιδιαίτερα γεωγραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των νησιών του Νοτίου Αιγαίου.
Η σύμβαση με το ΕΚΠΑ είχε εγκριθεί την άνοιξη του 2024 και αφορούσε εφαρμοσμένο ερευνητικό έργο διάρκειας δεκατεσσάρων μηνών και προϋπολογισμό 30.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ. Από την αρχή είχε τεθεί ως στόχος η υποστήριξη των Δήμων του Νοτίου Αιγαίου στη σύνταξη και οργάνωση των Γενικών Σχεδίων Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών, σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο της πολιτικής προστασίας και ειδικότερα τον νόμο 4662/2020.
Η πρώτη φάση του έργου περιελάμβανε την εκπόνηση όλων των βασικών ενοτήτων του οδικού χάρτη, ενώ η δεύτερη φάση, που ολοκληρώθηκε τώρα, αφορούσε εξάμηνη συμβουλευτική και επιστημονική υποστήριξη προς τις υπηρεσίες της ΠΕΔ. Το Όργανο Παρακολούθησης της σύμβασης διαπίστωσε ότι το έργο υλοποιήθηκε επιτυχώς εντός των προβλεπόμενων χρονικών ορίων, ανοίγοντας τον δρόμο για την τελική παραλαβή και πληρωμή.
Στην πράξη, ο οδικός χάρτης αποτυπώνει αναλυτικά τους βασικούς φυσικούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου. Περιλαμβάνει ξεχωριστές ενότητες για τον σεισμικό κίνδυνο και τα συνοδά γεωδυναμικά φαινόμενα, για τις πλημμύρες, για τα ακραία καιρικά φαινόμενα και για τις δασικές πυρκαγιές. Παράλληλα, εξετάζει την τρωτότητα βασικών και κρίσιμων υποδομών, από το οδικό δίκτυο και τα λιμάνια μέχρι δίκτυα ύδρευσης, ενέργειας και κρίσιμες δημοτικές εγκαταστάσεις.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο γεγονός ότι ο σχεδιασμός δεν είναι ενιαίος και αφηρημένος. Αντίθετα, λαμβάνει υπόψη γεωγραφικά, τοπογραφικά, γεωλογικά, σεισμοτεκτονικά, υδρομετεωρολογικά και κοινωνικά δεδομένα που διαφέρουν από νησί σε νησί. Η προσέγγιση αυτή θεωρείται κρίσιμη για το Νότιο Αιγαίο, όπου οι συνθήκες σε ένα μικρό νησί δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με τον ίδιο τρόπο όπως σε έναν μεγαλύτερο δήμο.
Ως δήμοι εφαρμογής του πιλοτικού προγράμματος είχαν επιλεγεί το Καστελλόριζο και η Ίος. Η επιλογή δεν ήταν τυχαία, καθώς πρόκειται για δύο νησιά με διαφορετικά χαρακτηριστικά, γεωγραφική θέση και πληθυσμιακά δεδομένα. Η εμπειρία από αυτούς τους δύο Δήμους αποτέλεσε τη βάση για τη διαμόρφωση ενός μοντέλου που μπορεί να προσαρμοστεί και να επεκταθεί σε όλους τους δήμους της Περιφέρειας.
Στον πυρήνα του έργου βρίσκεται ο επιχειρησιακός σχεδιασμός. Δηλαδή, όχι μόνο η καταγραφή κινδύνων, αλλά και η οργάνωση συγκεκριμένων διαδικασιών για το τι γίνεται πριν, κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την εκδήλωση ενός φυσικού φαινομένου. Ο οδικός χάρτης προβλέπει στάδια δράσης, ρόλους, αρμοδιότητες και βασικές κατευθύνσεις για την καλύτερη συνεργασία υπηρεσιών και φορέων σε συνθήκες κρίσης.
Παράλληλα, περιλαμβάνονται εκπαιδευτικές δράσεις, με στόχο την ενίσχυση της ετοιμότητας των στελεχών της αυτοδιοίκησης. Η εκπαίδευση θεωρείται κρίσιμος παράγοντας, καθώς ακόμη και ο καλύτερος σχεδιασμός παραμένει ανενεργός αν δεν είναι γνωστός και κατανοητός από όσους καλούνται να τον εφαρμόσουν.
Η χρονική συγκυρία μέσα στην οποία ολοκληρώνεται το έργο δεν είναι τυχαία.
Τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου έχουν βρεθεί τα τελευταία χρόνια αντιμέτωπα με συχνότερα και πιο έντονα φυσικά φαινόμενα, από σεισμικές δονήσεις και πλημμύρες έως ακραία καιρικά επεισόδια και πυρκαγιές. Παράλληλα, οι απαιτήσεις της πολιτικής προστασίας έχουν αυξηθεί, ενώ πολλοί μικροί νησιωτικοί Δήμοι καλούνται να ανταποκριθούν με περιορισμένο προσωπικό και μέσα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ύπαρξη ενός ενιαίου και προσαρμοσμένου εργαλείου επιχειρησιακού σχεδιασμού αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς μπορεί να λειτουργήσει ως βάση για πιο οργανωμένη προετοιμασία και ταχύτερη κινητοποίηση όταν απαιτηθεί.
Η ολοκλήρωση του έργου έρχεται σε συνέχεια παλαιότερων δημοσιευμάτων που είχαν αναδείξει την έναρξη και την πρόοδο της συνεργασίας της ΠΕΔ με το ΕΚΠΑ. Από την πρώτη φάση είχε επισημανθεί ότι στόχος δεν ήταν μια ακόμη μελέτη, αλλά ένα εργαλείο που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους Δήμους για να επικαιροποιήσουν τα σχέδια πολιτικής προστασίας και να βελτιώσουν τον βαθμό ετοιμότητάς τους.
Το επόμενο βήμα αφορά στην αξιοποίηση του οδικού χάρτη από τους Δήμους και στη σταδιακή ενσωμάτωσή του στον επιχειρησιακό σχεδιασμό της πολιτικής προστασίας σε περιφερειακό επίπεδο.
Σε μια περιοχή που έχει βρεθεί επανειλημμένα αντιμέτωπη με σεισμούς, έντονα καιρικά φαινόμενα και πυρκαγιές, η ύπαρξη ενός τέτοιου εργαλείου αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Δεν εγγυάται ότι τα φυσικά φαινόμενα θα αποφευχθούν, αλλά δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε οι επιπτώσεις τους να αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη οργάνωση, συντονισμό και ταχύτητα.
Η ολοκλήρωση της σύμβασης με το ΕΚΠΑ κλείνει έναν κύκλο προετοιμασίας και ανοίγει έναν νέο κύκλο εφαρμογής. Το ζητούμενο πλέον είναι ο οδικός χάρτης να περάσει από το επίπεδο της μελέτης στο επίπεδο της καθημερινής διοικητικής πρακτικής, ώστε τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου να είναι πιο έτοιμα απέναντι στους φυσικούς κινδύνους που, αναπόφευκτα, θα συνεχίσουν να τα δοκιμάζουν.
Σημαντικό εργαλείο στα χέρια των δημάρχων για τη διαχείριση φυσικών κινδύνων στα νησιά
