Η αλήθεια πίισω από τις ακυρώσεις και οι «φωνές» στη δημοτική επιτροπή • Πρόσφατη πράξη του Ελεγκτικού Συνεδρίου για μίσθωση μηχανημάτων και προμήθεια αδρανών υλικών αποδομεί την επίκληση του άρθρου 32 χωρίς αυστηρή τεκμηρίωση και εξηγεί γιατί οι ακυρώσεις δεν είναι πολιτική επιλογή, αλλά θεσμική υποχρέωση
Από την τελευταία έντονη συζήτηση στη Δημοτική Επιτροπή προέκυψε ένας καθαρός διχασμός ανάμεσα σε πολιτική πίεση για ταχύτητα και νομική υποχρέωση για νομιμότητα. Η ουσία όμως δεν βρίσκεται στην αντιπαράθεση με την Αποκεντρωμένη Διοίκηση. Βρίσκεται σε συγκεκριμένες νομικές προϋποθέσεις που δεν πληρώθηκαν.
Αυτό αποτυπώνεται με τρόπο σαφή και σε πρόσφατη πράξη του Ελεγκτικού Συνεδρίου για σύμβαση «μίσθωσης μηχανημάτων και προμήθειας αδρανών υλικών» του Δήμου Ρόδου, με προϋπολογισμό 312.900€ χωρίς ΦΠΑ και 387.996€ με ΦΠΑ.
Η πράξη αυτή δεν στηρίζεται σε εκτιμήσεις αλλά σε συγκεκριμένα άρθρα και χρονολογίες που δεν επιδέχονται ερμηνειών.
Τι εξετάζει το Ελεγκτικό Συνέδριο και γιατί οι ακυρώσεις δεν είναι ποινή αλλά πρόληψη
Ο προσυμβατικός έλεγχος υπάρχει για να προλαμβάνει παράνομες συμβάσεις πριν αυτές υπογραφούν. Δεν είναι μια τυπική σφραγίδα. Ελέγχει αν η επιλεγμένη διαδικασία είναι νόμιμη, αν ο φάκελος είναι πλήρης, αν η δαπάνη είναι τεκμηριωμένη και αν έχει διασφαλιστεί ο μέγιστος δυνατός βαθμός ανταγωνισμού. Όταν τα ποσά υπερβαίνουν συγκεκριμένα όρια, ο έλεγχος είναι υποχρεωτικός. Εφόσον διαπιστώνονται ελλείψεις, η συνέπεια είναι αυτονόητη. Η πράξη δεν τιμωρεί. Αποτρέπει τη σύναψη μιας σύμβασης που θα ήταν έκθετη και πιθανόν άκυρη.
Τι λέει ρητά η πράξη του Ελεγκτικού Συνεδρίου
Στις 27 Νοεμβρίου 2025 ο αρμόδιος επίτροπος εξέτασε τον φάκελο και το σχέδιο σύμβασης. Έκρινε ότι η διαδικασία «διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση» δεν ήταν νόμιμη διότι δεν συνέτρεχαν σωρευτικά οι προϋποθέσεις του άρθρου 32 παρ.2γ του ν.4412/2016. Κεντρικό σημείο ήταν το χρονικό κενό.
Από το ακραίο γεγονός της 30 Νοεμβρίου 2024 μέχρι την αποστολή πρόσκλησης στις 29 Ιουλίου 2025 μεσολάβησαν σχεδόν 8 μήνες, ενώ η κατακύρωση ακολούθησε περίπου 9 μήνες μετά το συμβάν.
Ένας τέτοιος ορίζοντας, τονίζει η πράξη, αρκεί για να γίνει ανοικτή ή κλειστή διαδικασία έστω με συντμημένες προθεσμίες, άρα το «κατεπείγον» δεν τεκμηριώθηκε.
Το άρθρο 32 δεν είναι «λευκή επιταγή»
Η διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση είναι εξαίρεση και ερμηνεύεται συσταλτικά. Επιτρέπεται «στο μέτρο που είναι απολύτως απαραίτητο» όταν η επείγουσα ανάγκη οφείλεται σε απρόβλεπτα γεγονότα και δεν είναι δυνατή ούτε η τήρηση των συντετμημένων προθεσμιών.
Το βάρος απόδειξης ανήκει αποκλειστικά στην αναθέτουσα αρχή. Σύμφωνα με την πράξη, ο Δήμος όφειλε να αποδείξει όχι μόνο ότι υπήρξε θεομηνία, αλλά ότι μέσα στο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα δεν ήταν αντικειμενικά εφικτή μια ανταγωνιστική διαδικασία με δημοσίευση. Αυτό δεν τεκμηριώθηκε επαρκώς.
Η παράταση της έκτακτης ανάγκης δεν αρκεί από μόνη της
Το νησί είχε κηρυχθεί και παρέμενε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όμως η πράξη ξεκαθαρίζει ότι αυτό δεν αποτελεί αμάχητο τεκμήριο για να παρακαμφθεί ο κανόνας του ανοικτού διαγωνισμού. Απαιτούνται ειδικά και πρόσφατα τεκμήρια που να συνδέουν άμεσα την ανάγκη με το απρόβλεπτο γεγονός και να δικαιολογούν γιατί η λύση χωρίς δημοσίευση ήταν η μόνη εφικτή στο «απολύτως απαραίτητο» μέτρο. Μετά από 8 με 9 μήνες, το τεκμήριο του κατεπείγοντος είχε αποδυναμωθεί.
Έλειψαν κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία
Η πράξη στηλιτεύει την έλλειψη ακριβούς προσδιορισμού σημείων και έκτασης επεμβάσεων, την απουσία δελτίων καταγραφής ζημιών, αυτοψιών, χαρτών και υπηρεσιακά υπογεγραμμένου φωτογραφικού υλικού που να αποδεικνύουν αιτιώδη σύνδεση ζημιών και καιρικού φαινομένου. Χωρίς αυτά δεν μπορεί να επαληθευθεί ότι οι εργασίες ήταν πράγματι άμεσες, περιορισμένες στο απολύτως αναγκαίο και συναρτημένες με τη θεομηνία.
Πού «χάθηκε» ο ανταγωνισμός
Η πρόσκληση εστάλη σε έναν μόνο οικονομικό φορέα με κριτήριο χαμηλότερη τιμή και μηδενική έκπτωση. Η πράξη επισημαίνει ότι, ακόμη και σε διαπραγμάτευση, η αποστολή πρόσκλησης σε περισσότερους φορείς επιτρέπει την ανάπτυξη έστω και περιορισμένου ανταγωνισμού, κάτι που εδώ δεν επιχειρήθηκε ούτε αιτιολογήθηκε πειστικά. Η απουσία ανταγωνισμού πλήττει άμεσα τις αρχές διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης.
Ατελής τεκμηρίωση κόστους και ωριμότητας
Ο φάκελος δεν περιείχε την απαιτούμενη αιτιολόγηση κόστους ανά ώρα και ανά μηχάνημα, τον υπολογισμό αναγκαίων ωρών, ούτε την τεκμηρίωση ποσοτήτων αδρανών με έρευνα αγοράς ή συγκριτικά στοιχεία. Τα άρθρα 18, 45 και 49 του ν.4412/2016 επιβάλλουν αυστηρή τεκμηρίωση προϋπολογισμού, ωριμότητας και οικονομικότητας, ώστε να διασφαλίζεται χρηστή δημοσιονομική διαχείριση και ικανότητα των φορέων να υποβάλουν ρεαλιστικές προσφορές. Αυτά τα στοιχεία κρίθηκαν ανεπαρκή.
Ο προσυμβατικός έλεγχος ήταν υποχρεωτικός
Επειδή το ποσό υπερέβη τα 300.000€ χωρίς ΦΠΑ, ο προσυμβατικός έλεγχος του Ελεγκτικού Συνεδρίου ήταν υποχρεωτικός πριν από τη σύναψη. Ο σκοπός του ελέγχου είναι προληπτικός για να αποτρέπονται μη νόμιμες συμβάσεις. Αυτό επαναλαμβάνεται ρητά στην πράξη, μαζί με τη συνέπεια ότι σύμβαση που παρακάμπτει τον έλεγχο είναι άκυρη.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για τη δημόσια συζήτηση
Η πολιτική επιχειρηματολογία περί καθυστερήσεων άλλων φορέων δεν αρκεί για να στηρίξει εξαίρεση από τον κανόνα του ανοικτού διαγωνισμού. Ακόμη και όταν υπάρχει πίεση για άμεσες παρεμβάσεις, ο νόμος απαιτεί συγκεκριμένα αποδεικτικά, ρεαλιστικό χρονοπρογραμματισμό, τεκμηρίωση κόστους και, όπου είναι εφικτό, πραγματικό ανταγωνισμό.
Η πράξη δείχνει ότι οι ακυρώσεις δεν είναι προϊόν αυθαιρεσίας αλλά εφαρμογή μιας νομολογίας που προστατεύει το δημόσιο χρήμα, την ισότιμη πρόσβαση και την αξιοπιστία των συμβάσεων.
Γιατί η συζήτηση πρέπει να γυρίσει από το πολιτικό στο αποδεικτικό
Η πολιτική διάσταση είναι αναπόφευκτη. Οι πολίτες πιέζουν δικαίως για παρεμβάσεις και η διοίκηση αναζητά γρήγορες λύσεις. Όμως οι θεσμοί δεν μπορούν να λειτουργούν με προθέσεις. Λειτουργούν με φάκελο. Όταν η συζήτηση μένει στο ποιος ευθύνεται για τις καθυστερήσεις, το αποτέλεσμα είναι αδιέξοδο. Όταν μεταφέρεται στο τι λείπει για να σταθεί νομικά μια εξαίρεση, τότε υπάρχει αμέσως δρόμος. Η πράξη του Ελεγκτικού Συνεδρίου δίνει ακριβώς αυτό. Έναν κατάλογο συγκεκριμένων ελλείψεων που μπορούν να διορθωθούν και ένα σαφές μήνυμα ότι ο δρόμος του νόμου είναι απαιτητικός αλλά βατός.
Ο οδικός χάρτης συμμόρφωσης για τις επόμενες κινήσεις
Για αντίστοιχα έργα αποκατάστασης, ο δρόμος που προκύπτει από την πράξη είναι σαφής: ταχεία αλλά τεκμηριωμένη επιλογή διαδικασίας με δημοσίευση και συντμημένες προθεσμίες όπου χρειάζεται, πλήρης φάκελος με αυτοψίες, χάρτες, φωτογραφικά τεκμήρια και δελτία καταγραφής ζημιών, αναλυτική κοστολόγηση βάσει έρευνας αγοράς και πρόσκληση περισσότερων οικονομικών φορέων ακόμη και σε καθεστώς διαπραγμάτευσης. Μόνο έτσι μπορεί να συνδυαστεί η ανάγκη ταχύτητας με τη νομική ασφάλεια.
Το διακύβευμα δεν είναι αν μια δημοτική διοίκηση «προσπάθησε». Είναι αν αποδεικνύεται, στον χρόνο και με τα σωστά έγγραφα, ότι η εξαίρεση του άρθρου 32 είναι η μόνη νόμιμη οδός. Η πρόσφατη πράξη του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον Δήμο Ρόδου τοποθετεί τη συζήτηση στη σωστή βάση.
Οι ακυρώσεις δεν είναι εμπόδιο από «γραφειοκρατική εμμονή». Είναι σήμα ότι η νομιμότητα, η διαφάνεια και ο ανταγωνισμός δεν αναστέλλονται, ακόμη και όταν οι πιέσεις της πραγματικότητας είναι μεγάλες.
