• Η εγκατάσταση του μηχανήματος στην πλατεία χωριού θα σηματοδοτήσει την αρχή ενός νέου κύκλου για ένα ιστορικό εργαλείο που έφτασε κυριολεκτικά μια ανάσα πριν πουληθεί για παλιοσίδερα
Η πορεία του παλιού ιταλικού μηχανήματος κοπής ξύλων, γνωστού στην Ελεούσα ως «καταρράκτης», αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο ένα εργαλείο μπορεί να ξεπεράσει την αρχική του χρήση και να μετατραπεί σε αντικείμενο μνήμης μιας ολόκληρης εποχής.
Το μηχάνημα εγκαταστάθηκε το 1935 από ιταλική υλοτομική ομάδα, σε μια εποχή όπου η Ελεούσα αποτελούσε κέντρο συστηματικής δασικής δραστηριότητας. Η λειτουργία του βασιζόταν σε μια βαριά κάθετη πριονοκορδέλα, ικανή να επεξεργάζεται μεγάλους κορμούς με σταθερότητα και ακρίβεια, συμβάλλοντας καθοριστικά στις ξύλινες κατασκευές της περιόδου. Αργότερα μεταφέρθηκε στο εργαστήριο του τελευταίου καραβομαραγκού της Ρόδου, του Μ. Χατζηνικολάου, όπου παρέμεινε για δεκαετίες.
Το 2020 το μηχάνημα κινδύνευσε να χαθεί οριστικά. Μετά την κατεδάφιση του εργαστηρίου, τα εξαρτήματά του βρέθηκαν στα χέρια ιδιώτη με προορισμό την πώληση ως παλιοσίδερα στην Αθήνα. Η πληροφορία αυτή διαδόθηκε μέσα σε μία ημέρα και προκάλεσε μια μεγάλη κινητοποίηση. Ρόδιοι που γνώριζαν την ιστορία του καταρράκτη και την αξία του αντέδρασαν άμεσα. Στα αξιοσημείωτα είναι η ότι στην κινητοποίηση αυτή δεν συμμετείχαν μόνο Ρόδιοι, αλλά και Ιταλοί ιδιώτες από την περιοχή Val di Fiemme (Φιέμμε), οι οποίοι είχαν ενημερωθεί και έστειλαν χρήματα για να σωθεί το μηχάνημα!
Η οικονομική συμβολή του Πολιτιστικού Συλλόγου «Το Φουντουκλί» αποδείχθηκε καθοριστική, όπως και η άμεση ανταπόκριση των πολιτών που δεν θέλησαν να χαθεί ένα αντικείμενο με τόσο μεγάλο φορτίο ιστορίας. Μέσα σε λιγότερο από εικοσιτέσσερις ώρες το ποσό συγκεντρώθηκε και η μηχανή επέστρεψε στην Ελεούσα, σώζοντας ένα κομμάτι της βιομηχανικής κληρονομιάς του νησιού.
Η υπόθεση πήρε πανελλαδική δημοσιότητα. Μέσα ενημέρωσης με εμβέλεια πέρα από τα τοπικά όρια παρουσίασαν την ιστορία της διάσωσης, αναδεικνύοντας το ενδιαφέρον που προκάλεσε η προσπάθεια να σωθεί ένα μηχάνημα το οποίο συνδέεται με μια ολόκληρη εποχή της Ρόδου. Η δημοσιότητα ενίσχυσε ακόμη περισσότερο την ανάγκη να υπάρξει συνέχεια αφού δεν αρκούσε να σωθεί, έπρεπε να αναστηλωθεί και να αποκτήσει τη θέση που του αναλογεί.
Με την επιστροφή του στην Ελεούσα ξεκίνησε μια απαιτητική φάση αποκατάστασης. Το μηχάνημα ήταν αποσυναρμολογημένο, πολλά τμήματα είχαν φθαρεί και η ανασύνθεση απαιτούσε προσεκτική εργασία. Στη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών έγινε τεράστια δουλειά.
Η πιο πρόσφατη ενημέρωση με τα ευχάριστα νέα ήρθε πριν από λίγες ημέρες, μέσα από εκτενή ανάρτηση του κ. Γιώργου Χαριτάκη, μέλους της ομάδας που είχε συμβάλει στη διάσωση του 2020 και έκτοτε συμμετέχει ενεργά στην αποκατάσταση. Σύμφωνα με την ενημέρωσή του, το έργο έχει φτάσει στο 80% της ολοκλήρωσής του, αποτέλεσμα συστηματικής και καθημερινής εργασίας. Ο ίδιος περιέγραψε με λεπτομέρεια τα βήματα που έχουν ήδη γίνει όπως η αποκατάσταση των μεταλλικών και μηχανικών μερών, η καταγραφή των εξαρτημάτων, η σύνδεση των επιμέρους τμημάτων, η επανατοποθέτηση των ραγών ολίσθησης και η προετοιμασία για τη σταθερή εγκατάσταση.
Το φωτογραφικό υλικό που δημοσίευσε προκάλεσε εντύπωση και ανακούφιση. Για πρώτη φορά φάνηκε καθαρά ότι ο «καταρράκτης» αποκτά ξανά τη μορφή που είχε χάσει για χρόνια. Κάθε στάδιο της δουλειάς αποτυπώνει την προσεκτική προσπάθεια να διασωθεί όχι μόνο το εργαλείο αλλά και η ιστορία που κουβαλά.
Ο κ. Χαριτάκης έχει αναλάβει το τεχνικό κομμάτι της αποκατάστασης από τη στιγμή που αποφασίστηκε ότι η τελική θέση του μηχανήματος θα είναι η κεντρική πλατεία της Ελεούσας. Όπως ο ίδιος σημειώνει, η εργασία απαιτεί λεπτομέρεια, γνώση και συνέπεια. Η ενασχόλησή του και η προσπάθειά του αποτελούν συνέχεια της αρχικής ηθικής δέσμευσης που είχε αναλάβει από το 2020, να υποστηρίξει το έργο μέχρι να ολοκληρωθεί.
Να σημειωθεί πως έχει προβλεφθεί η τοποθέτηση ειδικής πινακίδας με τα ονόματα των δωρητών μόλις ολοκληρωθεί η εγκατάσταση, ως αναγνώριση της συμβολής όσων συμμετείχαν τότε.
Η επιστροφή του «καταρράκτη» στην Ελεούσα κλείνει έναν κύκλο. Η πλατεία, σημείο καθημερινής ζωής του χωριού, θα φιλοξενήσει ένα αντικείμενο που συνδέει το σήμερα με το παρελθόν μιας περιοχής που διατηρεί ακόμη τα ίχνη της ιστορικής της διαδρομής. Η παρουσία του μηχανήματος θα δώσει τη δυνατότητα στους κατοίκους και στους επισκέπτες να δουν από κοντά ένα κομμάτι της τοπικής κληρονομιάς, όχι ως απομεινάρι αλλά ως τεκμήριο που ανακτά τη θέση του.
Το ενδιαφέρον για την πορεία του έργου παραμένει έντονο. Η διάσωση είχε απασχολήσει μέσα πανελλαδικής εμβέλειας και η αποκατάσταση συγκεντρώνει ξανά την προσοχή όσων στήριξαν ή παρακολούθησαν την προσπάθεια από την αρχή.
Με την ολοκλήρωση να πλησιάζει, η εγκατάσταση του μηχανήματος στην πλατεία της Ελεούσας θα σηματοδοτήσει την αρχή ενός νέου κύκλου για ένα εργαλείο που έφτασε κυριολεκτικά μια ανάσα πριν πουληθεί για παλιοσίδερα.
