• Ο διευθυντής ε.τ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μιλά για την κρίση στρατηγικής της ΕΕ, την υποχώρηση της Πράσινης Συμφωνίας, το ζήτημα της νησιωτικότητας και την ανάγκη μιας νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής με ενέργεια, άμυνα και γεωπολιτικό ρεαλισμό
Σε μια περίοδο κατά την οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση αναμετριέται με το ίδιο της το μέλλον, ο Γιώργος Κρεμλής δεν μασά τα λόγια του. Η Ευρώπη, όπως τονίζει, δεν θυμίζει την Ένωση που γνωρίζαμε: πάσχει από έλλειμμα ηγεσίας, αδυνατεί να χαράξει ενιαία στρατηγική και συχνά σύρεται πίσω από γεωπολιτικές επιταγές τρίτων.
Από την υποχώρηση της Πράσινης Συμφωνίας υπό το βάρος διεθνών πιέσεων, μέχρι την παρατεταμένη υποβάθμιση της νησιωτικότητας στη Μεσόγειο και την αργοπορημένη αναγνώριση της ανάγκης για έναν ευρωπαϊκό αμυντικό και ενεργειακό πυλώνα, ο κ. Κρεμλής περιγράφει ένα τοπίο όπου η ΕΕ κινδυνεύει να χάσει την ταυτότητά της. Ωστόσο, δεν λείπουν οι προοπτικές. Με αιχμή τη διεύρυνση προς τα Δυτικά Βαλκάνια, τη στοχευμένη αναθεώρηση των Συνθηκών και μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση απέναντι σε παγκόσμιους παίκτες όπως η Κίνα, οι BRICS και η Ρωσία, ο ίδιος χαράσσει μια «πυξίδα δεκαετίας» για μια Ευρώπη που μπορεί –και πρέπει– να ξαναβρεί τον ρόλο της ως δύναμη σταθερότητας, ειρήνης και προόδου.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
• Κύριε Κρεμλή, συχνά γίνεται λόγος για μια Ευρώπη που μοιάζει να κινείται χωρίς σαφή «πυξίδα», τόσο σε γεωπολιτικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Συμμερίζεστε αυτήν την άποψη;
Είναι προφανές κυρία Παμπρή, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι αυτή που γνωρίζαμε στο παρελθόν. Πάσχει από έλλειμμα ηγεσίας τόσο στο επίπεδο των θεσμικών της οργάνων, όσο και στο επίπεδο κάποιων αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, ιδίως του δίδυμου Γαλλίας-Γερμανίας που αποτελούσε την ατμομηχανή της, αλλά και λόγω του Brexit και του ιδιάζοντος ρόλου που τα κράτη-μέλη έχουν επιτρέψει στο Ηνωμένο Βασίλειο να διαδραματίζει, ενίοτε και ως «δούρειος ίππος» στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ.
Έλλειψη οράματος, αξιοπιστίας και αναγνωρισιμότητας ως διεθνούς παίκτη και ετεροκαθορισμός των θέσεών της που επηρεάζονται από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, παρά την καθυστερημένη αναγνώριση της ανάγκης δημιουργίας ευρωπαϊκού αμυντικού βραχίονα που πρέπει να μετεξελιχθεί σε Ευρωπαϊκή Ενωση Άμυνας.
Οι εκθέσεις Draghi και Letta προσφέρουν νέες ιδέες και όραμα και είναι σημαντικό να εφαρμοσθούν στην πράξη μια που η αξιοπιστία και χρησιμότητά τους αναγνωρίζεται από την ακαδημαϊκή και την επιχειρηματική κοινότητα και την κοινωνία των πολιτών.
Είναι επίσης σημαντικό η ΕΕ να επανακαθορίσει τις προτεραιότητές της και να ασχοληθεί κυρίως με τα του οίκου της, με τη διεύρυνσή της, την νέα δημοσιονομική περίοδο, την ανταγωνιστικότητά της και βέβαια να επανακαθορίσει τη σχέση της με την Κίνα και τους BRICS, αλλά και με την Τουρκία σε ό,τι αφορά μεταξύ άλλων στην επίλυση του Κυπριακού, το οποίο παρά τις ομοιότητές του με το Ουκρανικό ζήτημα, στο οποίο η ΕΕ επιδεικνύει υπέρμετρο ζήλο, βρίσκεται πολύ χαμηλά στην ατζέντα της.
• Πώς βλέπετε τη σημερινή στρατηγική της ΕΕ σε ζητήματα περιβάλλοντος, ενέργειας και βιώσιμης ανάπτυξης; Παρατηρείται αλλαγή στην φιλοσοφία λόγω Τραμπ, από την πράσινη ανάπτυξη έχουμε γυρίσει στo Dril baby dril. Προφανώς αυτό αποκαλείται υποχώρηση μπροστά στις οικονομικές πιέσεις;
Η Πράσινη Συμφωνία έχει σε μεγάλο βαθμό εφαρμοσθεί ήδη μέσω δεσμευτικών πράξεων της ΕΕ – κανονισμών και οδηγιών – και αποτελεί μέρος του ευρωενωσιακού κεκτημένου. Αυτό που φαίνεται να αλλάζει είναι το αφήγημα. Ότι η Πράσινη Συμφωνία δεν αποτελεί την αιχμή του δόρατος της ευρωπαϊκής πολιτικής αλλά πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα διεθνή δεδομένα, στην πολιτική των ΗΠΑ που αγνοεί την κλιματική κρίση και στην ανάγκη διαφύλαξης της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ.
Το κεκτημένο της Πράσινης Συμφωνίας είναι ήδη ισχυρό με χρονοδιάγραμμα ενεργειακής μετάβασης και πλήρους κλιματικής ουδετερότητας το 2050 και με ενδιάμεσους σταθμούς το 2030 και το 2040. Η ενεργειακή κρίση, λόγω και του πολέμου στην Ουκρανία, οδηγεί σε αναζήτηση νέων πηγών ενέργειας, ακόμη και υδρογονανθράκων τους οποίους χρειάζεται η ΕΕ που δεν έχει επαρκείς ενεργειακούς πόρους, παρά τη σημαντική αύξηση των ΑΠΕ της.
• Η κλιματική κρίση συχνά αντιμετωπίζεται αποσπασματικά, ανάλογα με τις πολιτικές και οικονομικές συγκυρίες. Θεωρείτε ότι η ΕΕ έχει χάσει τη δυνατότητα να χαράσσει μακροπρόθεσμη στρατηγική;
Τουναντίον. Η στρατηγική της είναι η πιο φιλόδοξη και η συμβολή της στη διεθνή σκηνή καθοριστική.
Αποτελεί πρωτοπόρο και παράδειγμα προς μίμηση τόσο στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στις NDCs τις εθνικά καθορισμένες συμβολές μείωσης των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, όσο και στα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα που αποτελούν εθνικές στρατηγικές ενεργειακής μετάβασης και κλιματικής ουδετερότητας.
• Η νησιωτικότητα αποτελεί διαρκές «τυφλό σημείο» για τις ευρωπαϊκές πολιτικές. Πιστεύετε ότι τα ελληνικά νησιά, κι ευρύτερα τα νησιά της Μεσογείου, έχουν λάβει την προσοχή που τους αναλογεί;
Πιστεύω πως όχι. Έχουμε στην ΕΕ τρία κράτη νησιά και ένα πλούσιο νησιωτικό χώρο, κυρίως στη χώρα μας. Τα προβλήματα της νησιωτικότητας (insularity handicap) δεν έχουν επαρκώς καθοριστεί και αναλυθεί και δεν προβλέφθηκαν τουλάχιστον για τα νησιά της Μεσογείου αντισταθμιστικά μέτρα και παρεκκλίσεις από την εφαρμογή των κανόνων που εφαρμόζονται στην ηπειρωτική Ευρώπη.
Θεωρώ ότι η Κυπριακή Προεδρία, στο πρώτο εξάμηνο του 2026, αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την ανάδειξη της νησιωτικότητας και την προώθηση νησιωτικής πολιτικής, με ευελιξία για τις κρατικές ενισχύσεις στα νησιά, μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ και θεσμοθέτηση του μεταφορικού ισοδύναμου.
• Αν σας ζητούσαν να χαράξετε μια «πυξίδα» για την Ευρώπη της επόμενης δεκαετίας, ποια θα ήταν τα τρία βασικά σημεία της;
Μια διευρυμένη Ευρώπη με τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων στις οποίες οφείλουμε την ένταξή τους ύστερα από τόσα χρόνια προετοιμασίας τους και υποσχέσεων ένταξής τους. Η διεύρυνση αυτή θα ενισχύσει την ΕΕ και θα εξουδετερώσει τις παρεμβάσεις από ξένες δυνάμεις και συμφέροντα στις χώρες αυτές, που δημιουργούν προβλήματα στην ΕΕ και τριβές στις σχέσεις τους με αυτήν.
Σε δεύτερο χρόνο με τη Μολδαβια και αργότερα με την Ουκρανία και τη Γεωργία υπό το φως των εξελίξεων και της επικράτησης της ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή.
Μια διακυβερνητική διάσκεψη για την αναθεώρηση των Συνθηκών που μπορεί να γίνει παράλληλα με τη διεύρυνση προς τα δυτικά Βαλκάνια. Η εμβάθυνση και η διεύρυνση πρέπει να προχωρήσουν μαζί και να δημιουργήσουν μια νέα αρχιτεκτονική με ευέλικτους κανόνες-λειτουργίες και συστηματική χρήση της ενισχυμένης πλειοψηφίας.
Στο πλαίσιο αυτό να δημιουργηθεί και η Ευρωπαϊκή Ένωση Ενέργειας καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση Άμυνας.
• Πιστεύετε ότι η Ευρώπη μπορεί να ξαναγίνει σημείο παγκόσμιας αναφοράς. Εδώ ανακαλύψαμε νέο εχθρό στο πρόσωπο της Ρωσίας;
Είναι στο χέρι της ΕΕ να ανακτήσει την παλιά της αίγλη και να γίνει ένας πόλος σταθερότητας, ειρήνης, ευημερίας, καλών παγκόσμιων πρακτικών διακυβέρνησης και πολιτικών καθώς και προστασίας του κλίματος του πλανήτη. Είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε, αφού έχουμε κοινά σύνορα, με τη Ρωσία. Η καλλιέργεια κλίματος εχθρότητας και απειλής πολέμου από πλευράς της ΕΕ βλάπτει τα συμφέροντά της και δεν συμβάλλει στην κατάπαυση των εχθροπραξιών και την εμπέδωση της ειρήνης, κάτι που θα έπρεπε να αναλάβει η ίδια η ΕΕ με δικές τις πρωτοβουλίες στηρίζοντας από την αρχή τις συμφωνίες του Μινσκ και παρεμβαίνοντας άμεσα από την αρχή της εισβολής στην Ουκρανία με τη σύγκληση ειρηνευτικής διάσκεψης για να αποφευχθεί η κλιμάκωση του πολέμου.
Αφήνουμε τις πρωτοβουλίες στις ΗΠΑ για έναν πόλεμο που διεξάγεται στην ευρωπαϊκή ήπειρο και του οποίου το επαχθές κόστος επωμίζεται ήδη η ΕΕ, με αποκορύφωμα το κόστος ανοικοδόμησης της Ουκρανίας που αυτή τη στιγμή υπολογίζεται στα 3 τρισεκατομμύρια ευρώ, το οποίο η ΕΕ θα κληθεί να πληρώσει μετά το πέρας του πολέμου, με όρους που θα έχουν αποφασισθεί από άλλους.
