• Ο Χακάν Φιντάν μιλά πλέον για «Τούρκους» των Δωδεκανήσων
Η Άγκυρα επανέρχεται δυναμικά σε μια επικίνδυνη ρητορική, ανοίγοντας νέο μέτωπο στο Αιγαίο. Με δηλώσεις που αμφισβητούν θεμελιωμένες διεθνείς πραγματικότητες, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν επαναφέρει στο προσκήνιο το αφήγημα περί «Τούρκων των Δωδεκανήσων» και «τουρκικής μειονότητας» στη Δυτική Θράκη. Μιλώντας στην επιτροπή προϋπολογισμού της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, κατηγόρησε την Ελλάδα για «άδικες πρακτικές» και «περιορισμούς», επιχειρώντας να κατασκευάσει μια εικόνα στοχοποίησης πληθυσμών που δεν αναγνωρίζονται ούτε ιστορικά ούτε νομικά. Την ίδια ώρα, η τουρκική ειδησεογραφία καταγράφει αυξημένο αριθμό δημοσιευμάτων που προωθούν την ιδέα ύπαρξης «τουρκικής παρουσίας» στα Δωδεκάνησα, ενώ πολλαπλασιάζονται και οι «ιδιωτικές» επισκέψεις με θρησκευτικό μανδύα, οι οποίες διατηρούν κανάλια επικοινωνίας με επιλεγμένα τμήματα τοπικών κοινοτήτων, τροφοδοτώντας καχυποψία. Ο Φιντάν συνέδεσε την επιθετική ρητορική του με τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, ισχυριζόμενος ότι η διαδικασία «αναβίωσε» μετά τους σεισμούς του 2023, υπενθυμίζοντας τη συνάντηση στη Σμύρνη τον Οκτώβριο του 2025. Παρ’ όλα αυτά, επέμεινε ότι η Άγκυρα θα συνεχίσει «με αποφασιστικότητα» πρωτοβουλίες για την προστασία, όπως ισχυρίζεται, των «ομοεθνών» της. Μια διατύπωση που διατηρεί αναλλοίωτη την τουρκική πίεση, την ώρα που η Αθήνα επιδιώκει υπεύθυνο διάλογο και σταθερότητα.
Τι ερωτήματα γεννά η κίνηση της Τουρκίας
Η απόφαση της Τουρκίας να ανοίξει ζήτημα «τουρκικής μειονότητας» στα Δωδεκάνησα έχει πολλαπλές αναγνώσεις. Πρώτον, τα Δωδεκάνησα ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων το 1947. Η συνθήκη δεν περιλαμβάνει καμία αναφορά σε μειονότητα και, επιπλέον, η Τουρκία δεν αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει ούτε δικαιοδοσία ούτε νομικό πάτημα να διεκδικεί εμπλοκή. Παρ’ όλα αυτά, επιμένει σε ένα αφήγημα που δεν αντέχει σε έλεγχο. Δεύτερον, η προβολή μειονοτικών ζητημάτων λειτουργεί για την Άγκυρα ως μέσο «διεύρυνσης ατζέντας». Μεταφέροντας τη συζήτηση από τις διεκδικήσεις στο Αιγαίο και τις θαλάσσιες ζώνες σε «θέματα κοινοτήτων», δημιουργεί πολλαπλά πεδία πίεσης. Ένα νέο τετελεσμένο σε επίπεδο λόγου μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εφαλτήριο για μελλοντικές απαιτήσεις ή ως μοχλός στην επαναφορά της θεωρίας περί «γκρίζων ζωνών». Τρίτον, η τουρκική ρητορική συνδέεται με το τουρκολιβυκό μνημόνιο και τη συζήτηση για ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, καθώς η Άγκυρα επιδιώκει να αμφισβητήσει την πλήρη επήρεια των νησιών. Η επίκληση δήθεν «κοινοτήτων» σε Ρόδο και Κω αποτελεί προληπτική στρατηγική, δηλαδή ένα αφήγημα που μπορεί να αξιοποιηθεί αν Ελλάδα και Τουρκία οδηγηθούν στη Χάγη. Τέλος, δεν πρέπει να υποτιμηθεί η διάσταση της εσωτερικής πολιτικής. Η Τουρκία συχνά καταφεύγει σε εθνικιστική ρητορική όταν αντιμετωπίζει οικονομική ή πολιτική πίεση. Οι αναφορές σε «ομοεθνείς» λειτουργούν ως εργαλείο συσπείρωσης, παρουσιάζοντας την Άγκυρα ως «προστάτιδα» των Τούρκων όπου κι αν βρίσκονται.
Η θεωρία του «Στρατηγικού Βάθους»
Προβληματισμό προκαλεί η ευρύτερη στρατηγική πίσω από τις κινήσεις αυτές. Η τακτική της Άγκυρας δεν είναι τυχαία. Εδράζεται στη θεωρία του «Στρατηγικού Βάθους» του Αχμέτ Νταβούτογλου, σύμφωνα με την οποία η Τουρκία οφείλει να αντιμετωπίζει τις μουσουλμανικές κοινότητες σε γειτονικές περιοχές ως φυσικές προεκτάσεις της δικής της επιρροής. Με αυτό το σκεπτικό, κάθε τέτοια κοινότητα, υπαρκτή ή επινοημένη, μπορεί να μετατραπεί σε μοχλό πίεσης. Η Κύπρος αποτέλεσε το πρώτο μεγάλο πεδίο εφαρμογής της θεωρίας. Σήμερα, η Άγκυρα επιχειρεί να την επεκτείνει στη Θράκη και στα Δωδεκάνησα, επιμένοντας σε ένα αφήγημα «καταπίεσης» του μουσουλμανικού στοιχείου. Παράλληλα, οι δηλώσεις για τα χωρικά ύδατα, τη «νατοϊκή αδικία» και τη συμμετοχή σε μηχανισμούς ασφαλείας συνθέτουν μια στρατηγική παραγωγής αβεβαιότητας, μια μορφή εξαναγκαστικής διπλωματίας που επιδιώκει να μεταβάλει σταδιακά τις ισορροπίες. Η αναφορά Φιντάν σε «Τούρκους των Δωδεκανήσων», αν και στερείται κάθε νομικής θεμελίωσης, λειτουργεί ως χρήσιμο εργαλείο καθώς ενισχύει την τουρκική επιχειρηματολογία, προσφέρει νέες ευκαιρίες πίεσης, δημιουργεί θόρυβο σε ευρωπαϊκό επίπεδο (ειδικά μετά το ελληνικό βέτο στο πρόγραμμα Safe) και ανοίγει χώρο για διεκδικήσεις.
Τι λέει το Διεθνές Δίκαιο
• Τα Δωδεκάνησα ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα το 1947 με τη Συνθήκη των Παρισίων
• Η συνθήκη δεν αναφέρει καμία μειονότητα
• Η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος της Συνθήκης των Παρισίων
• Η Συνθήκη της Λωζάνης (1923) ρυθμίζει αποκλειστικά τη Μουσουλμανική Μειονότητα της Θράκης
• Η Λωζάνη αναγνωρίζει θρησκευτική, όχι «εθνική» μειονότητα
• Άρα η Τουρκία δεν έχει κανένα νομικό έρεισμα να μιλά για «Τούρκους των Δωδεκανήσων
