• Πάνω από 1.500 αποποιήσεις από την αρχή του 2025 • Οι πολίτες εγκαταλείπουν ακίνητα για να αποφύγουν φόρους, τεκμήρια και χρέη • Ερχονται αλλαγές στη νομοθεσία για αποδοχές και αποποιήσεις
Μια σιωπηλή αλλά ενδεικτική κρίση εξελίσσεται στη Ρόδο, με τα στοιχεία του αρμόδιου τμήματος του Δικαστηρίου να αποτυπώνουν την έκταση της οικονομικής ασφυξίας που βιώνουν οι πολίτες.
Από την 1η Ιανουαρίου έως και σήμερα, έχουν καταγραφεί 1.552 αποποιήσεις κληρονομιάς, αριθμός που υπερβαίνει ήδη το σύνολο των 1.440 για ολόκληρο το 2024.
Η αύξηση αυτή, μέσα σε μόλις δέκα μήνες, αποτυπώνει ένα φαινόμενο που δεν είναι τυχαίο αλλά κοινωνικά και οικονομικά βαθιά ριζωμένο.
Σύμφωνα με νομικούς της Ρόδου, η αποποίηση κληρονομιάς έχει πάψει να αφορά αποκλειστικά περιουσίες επιβαρυμένες με χρέη. Πλέον, ολοένα και περισσότεροι πολίτες αποποιούνται ακίνητα χωρίς οφειλές, προκειμένου να απαλλαγούν από τα βάρη του ΕΝΦΙΑ, του φόρου κληρονομιάς, των τεκμηρίων διαβίωσης και της συντήρησης ακινήτων που δεν μπορούν να αξιοποιήσουν ή να πωλήσουν.
Όταν η περιουσία μετατρέπεται σε βάρος
Η εικόνα που σχηματίζεται είναι χαρακτηριστική μιας εποχής όπου η κατοχή ακίνητης περιουσίας παύει να αποτελεί ένδειξη ευημερίας και μετατρέπεται σε πηγή ανησυχίας. Χιλιάδες φορολογούμενοι αδυνατούν να καλύψουν τις φορολογικές υποχρεώσεις που απορρέουν από την κληρονομιά τους. Δεν είναι λίγοι όσοι, μη μπορώντας να ενταχθούν στις ρυθμίσεις των 12 δόσεων, εκχωρούν τα ακίνητά τους στο Δημόσιο για να αποπληρώσουν χρέη.
Σε πολλές περιπτώσεις, τα ποσά που απαιτούνται για την πληρωμή φόρων και οφειλών υπερβαίνουν την πραγματική αξία της περιουσίας. Έτσι, οι κληρονόμοι επιλέγουν να αφήσουν πίσω τους ακίνητα που δεν μπορούν να συντηρήσουν ούτε να πουλήσουν, γνωρίζοντας ότι διαφορετικά θα κληρονομήσουν όχι μόνο τη γη, αλλά και το βάρος των χρεών.
Το φαινόμενο αυτό εντάσσεται σε μια ευρύτερη τάση που παρατηρείται σε όλη τη χώρα, με περισσότερες από 200.000 αποποιήσεις ετησίως και αύξηση που ξεπερνά το 90% την τελευταία πενταετία.
Η νομική διαδικασία και τα όρια του χρόνου
Η αποποίηση κληρονομιάς, από νομική άποψη, είναι μονομερής και αμετάκλητη πράξη. Ο κληρονόμος έχει προθεσμία τεσσάρων μηνών από τον θάνατο του κληρονομούμενου ή τη δημοσίευση της διαθήκης, για να δηλώσει την πρόθεσή του στον γραμματέα του αρμόδιου Μονομελούς Πρωτοδικείου. Για όσους κατοικούν ή διέμεναν στο εξωτερικό, η προθεσμία επεκτείνεται σε ένα έτος.
Η πράξη αυτή δεν μπορεί να γίνει μερικώς· η αποποίηση αφορά ολόκληρη την κληρονομιά. Αν παρέλθει η προθεσμία χωρίς ενέργεια, επέρχεται πλασματική αποδοχή, με τον κληρονόμο να θεωρείται ότι αποδέχθηκε την περιουσία, μαζί με τα πιθανά χρέη. Αυτό έχει οδηγήσει πολλούς σε δικαστικούς αγώνες, καθώς η αμέλεια ή η άγνοια του νόμου μπορεί να μετατραπεί σε παγίδα με οικονομικές συνέπειες που ξεπερνούν το προσωπικό τους εισόδημα.
Από την κληρονομιά στην αποποίηση: η ψυχολογία της απόφασης
Πίσω από κάθε αποποίηση υπάρχει μια ανθρώπινη ιστορία. Πολίτες που λαμβάνουν ειδοποιητήρια για χρέη συγγενών τους, χωρίς ποτέ να γνωρίζουν ότι υπήρχαν, άνθρωποι που καλούνται να πληρώσουν τεκμήρια και φόρους για κληρονομιές χωρίς πραγματικό όφελος. Η αποδοχή μιας τέτοιας περιουσίας συχνά οδηγεί σε αδιέξοδο.
Η κρίση των τελευταίων ετών, η μείωση των εισοδημάτων και η υπερφορολόγηση της ακίνητης περιουσίας έχουν διαμορφώσει ένα νέο τοπίο, στο οποίο η αποποίηση δεν θεωρείται πλέον εξαίρεση αλλά πράξη αυτοπροστασίας. Ακόμη και ακίνητα με συναισθηματική αξία, όπως πατρικά σπίτια ή οικογενειακά χωράφια, μένουν αναξιοποίητα, καταλήγοντας συχνά στο Δημόσιο.
Οι αλλαγές που έρχονται
Η αύξηση των αποποιήσεων δεν πέρασε απαρατήρητη από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το οποίο επεξεργάζεται ριζικές αλλαγές στη διαδικασία αποδοχής και αποποίησης κληρονομιάς. Όπως αποκάλυψαν «Τα Νέα», οι τροποποιήσεις στοχεύουν στην προστασία των κληρονόμων αλλά και στη διασφάλιση των δανειστών, προκειμένου να αποφευχθούν νομικά κενά και οικονομικές στρεβλώσεις.
Σήμερα, οι κληρονόμοι είναι υποχρεωμένοι να αποδεχθούν ή να αποποιηθούν μέσα σε τέσσερις μήνες από τον θάνατο του κληρονομούμενου. Ωστόσο, προτείνεται παράταση της προθεσμίας, ώστε να έχουν περισσότερο χρόνο να ενημερωθούν για τα ενδεχόμενα χρέη που συνοδεύουν την περιουσία.
Εξετάζεται επίσης το αγγλοσαξονικό μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο προηγείται η εκκαθάριση της κληρονομιαίας περιουσίας, και μόνο ό,τι απομένει περνά στους κληρονόμους. Με τον τρόπο αυτόν, αποφεύγονται οι αιφνίδιες χρεοκοπίες πολιτών που βρίσκονται αντιμέτωποι με απρόβλεπτα χρέη.
Μια ακόμη σημαντική πρόταση αφορά στην αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής, δηλαδή τη δυνατότητα του κληρονόμου να αποδεχθεί την κληρονομιά χωρίς να κινδυνεύει να χάσει την προσωπική του περιουσία, εφόσον προκύψουν κρυφά χρέη.
Οι αλλαγές αυτές αποσκοπούν στη δημιουργία ενός συστήματος πιο δίκαιου και διαφανούς, που θα επιτρέπει στους πολίτες να προστατεύονται από οικονομικές παγίδες, χωρίς να στερείται το κράτος των νόμιμων εσόδων του.
Ένα φαινόμενο που καθρεφτίζει την εποχή
Η εκτόξευση των αποποιήσεων στη Ρόδο είναι κάτι περισσότερο από στατιστικό γεγονός. Είναι αντανάκλαση μιας κοινωνίας που παλεύει να σταθεί όρθια μέσα σε μια μακρά περίοδο δημοσιονομικής πίεσης. Η αποποίηση κληρονομιάς δεν είναι απλώς νομική πράξη, αλλά δείκτης οικονομικής εξάντλησης και μετασχηματισμού της αντίληψης περί ευημερίας.
Καθώς η περιουσία παύει να αποτελεί ασφάλεια και μετατρέπεται σε ευθύνη, το ερώτημα που προκύπτει δεν είναι μόνο ποιοι θα αποποιηθούν στο μέλλον, αλλά ποιοι θα μπορούν ακόμη να αποδεχθούν. Οι αριθμοί της Ρόδου δεν είναι μεμονωμένοι. Είναι προάγγελος ενός ευρύτερου φαινομένου που αλλάζει το κτηματολόγιο της χώρας, αλλά κυρίως την ψυχολογία των πολιτών της.
