• Tο Τμήμα Αεροδιαστημικής του ΕΚΠΑ πέρασε μέσα σε έξι χρόνια από το μηδέν στους ελληνικούς νανοδορυφόρους • Τι σημαίνει η εκτόξευσή τους από τη SpaceX και γιατί η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να επενδύσει στη διαστημική τεχνολογία, αναλύει στη «δ» ο Ροδίτης καθηγητής
Eνα «σιωπηλό» αλλά ουσιαστικό άλμα στο διάστημα συντελείται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Το Τμήμα Αεροδιαστημικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του ΕΚΠΑ, μέσα σε μόλις έξι χρόνια, κατάφερε να περάσει από το μηδέν στον σχεδιασμό και την κατασκευή προηγμένων ελληνικών νανοδορυφόρων, βάζοντας τη χώρα στον παγκόσμιο χάρτη της διαστημικής τεχνολογίας. Ο Ρόδιος, πρόεδρος του Τμήματος, καθηγητής Αεροδιαστημικής Βάιος Λάππας, μιλά στη «δ» για το εγχείρημα των τριών νανοδορυφόρων ERMIS, που θα εκτοξευθούν το 2026 με πύραυλο της SpaceX, για τις δυσκολίες της γραφειοκρατίας, τη σημασία της συνεργασίας πανεπιστημίου και βιομηχανίας και το εθνικό αποτύπωμα μιας προσπάθειας που βασίστηκε στην επιστημονική γνώση, τη μεθοδικότητα και το ελληνικό φιλότιμο.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, αναδεικνύεται πώς η αεροδιαστημική έρευνα μπορεί να αλλάξει την καθημερινότητα, να ενισχύσει την άμυνα, την πολιτική προστασία και την ανάπτυξη, αλλά και να δώσει στους νέους επιστήμονες έναν λόγο να μείνουν και να δημιουργήσουν στην Ελλάδα. Ένα παράδειγμα ότι, με σχέδιο και διάρκεια, το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο μπορεί να κοιτάξει και να φτάσει πολύ ψηλά, ανάμεσα τους και 5 φοιτητές/τριες από τη Ρόδο.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
• Πώς βιώσατε κ. Λάππα προσωπικά τη στιγμή της παρουσίασης των τριών νανοδορυφόρων Ερμής, ποιο ήταν το πιο δύσκολο στάδιο αυτής της διαδρομής;
Είναι η πρώτη φορά που προηγμένοι δορυφόροι κα Παμπρή σχεδιάζονται και κατασκευάζονται στην Ελλάδα. Οι δυσκολίες όσο περίεργο και να είναι αυτό δεν είχαν να κάνουν με τα τεχνικά θέματα, καθώς έχουμε εξαιρετικό δυναμικό, ερευνητές, φοιτητές, καθηγητές και φτιάξαμε ειδικές και μοναδικές υποδομές. Οι μεγαλύτερες δυσκολίες ήταν η μεγάλη γραφειοκρατία και το δημόσιο λογιστικό σύστημα το οποίο δημιουργεί τεράστια εμπόδια και καθυστέρηση. Παρόλες τις δυσκολίες βρέθηκαν όμως δημόσιοι λειτουργοί και υπάλληλοι που με φιλότιμο και σκληρή δουλειά βοήθησαν την προσπάθειά η οποία έχει εθνικό πρόσημο.
• Οι δορυφόροι κατασκευάστηκαν μέσα σε 18 μήνες, παρά τις διαδικασίες των δημόσιων διαγωνισμών. Ποιο είναι το “μυστικό” πίσω από αυτή την ταχύτητα;
Στο πρόγραμμα εργάστηκαν 47 επίλεκτοι επιστήμονες, καθηγητές, ερευνητές, μηχανικοί από το ΕΚΠΑ, τα Πανεπιστήμια Πατρών και Αιγαίου, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και την εταιρεία OQ Technology, με μεγάλο ζήλο, διότι το κλειδί σε αυτές τις διαστημικές αποστολές είναι να μπορέσουν να λειτουργήσουν οι νανοδορυφόροι σε τροχιά -το ποσοστό αποτυχίας αγγίζει το 50%. Έχουμε φτιάξει, λοιπόν, μια Εθνική Ελλάδος, για να δείξουμε ότι όταν το ελληνικό πανεπιστήμιο ενώσει δυνάμεις με τη βιομηχανία, μπορεί να φέρει σε πέρας κορυφαία, πρωτοπόρα και καινοτόμα τεχνολογικά επιτεύγματα. Η ομαδική και σκληρή δουλειά, η μεθοδικότητα αλλά και η υποστήριξη από φορείς (διοικήσεις των Παν/ιων, υπουργεία) και το Ελληνικό φιλότιμο μας βοήθησαν να φτάσουμε στο σημείο που είμαστε και να παραδώσουμε τους δορυφόρους εντός προϋπολογισμού αλλά και χρονοδιαγράμματος.
• Τι σημαίνει για την Ελλάδα το γεγονός ότι οι δορυφόροι θα εκτοξευθούν από τη SpaceX; Πώς “διαβάζετε” αυτή τη συνεργασία αλλά και την σχέση με τον ιδρυτή του Ελον Μασκ;
Είχα την ευκαιρία όταν δούλευα στο Ηνωμένο Βασίλειο στο Παν/μιο του Surrey να γνωρίσω τον Elon Musk, ο οποίος για μία περίοδο κατείχε ως μέτοχος ένα σημαντικό ποσοστό στην εταιρεία του Παν/μιου που διαχειριζόταν και κατασκευάζει μικροδορυφόρους. Είναι σίγουρα μία παρεξηγημένη προσωπικότητα, αλλά ξεκάθαρα μία τεχνολογική ευφυΐα. Η SpaceX την οποία ίδρυσε μόλις το 2002, ξεπερνά πλέον σε κεφαλαιοποίηση τo 1 ΤΡΙΣ $ !!!
Η SpaceX έχει το πλέον πιο οικονομικό διαστημικό εκτοξευτή-πύραυλο, ο οποίος είναι επαναχρησιμοποιούμενος, και έχει βοηθήσει στον εκδημοκρατισμό του Διαστήματος, όπου πάνω από το 90% των εκτοξεύσεων δορυφόρων γίνονται από την SpaceX.
• Μπορείτε να μας εξηγήσετε με απλά λόγια τι προσφέρει ένας τηλεπικοινωνιακός νανοδορυφόρος όπως ο Ερμής 1 – 2 όπως και ο 3. Πώς θα αλλάξει την καθημερινότητά μας;
Oι τρεις νανοδορυφόροι ERMIS, οι οποίοι ζυγίζουν περίπου 10 κιλά έκαστος και έχουν διαστάσεις 10Χ20Χ30 εκατοστά, θα εκτοξευθούν τον Φεβρουάριο του 2026 από την Space X του Ελον Μασκ με τον πύραυλο Falcon 9. Ο Ερμής 1 και ο Ερμής 2 είναι τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι. Μέσω αυτών θα μπορεί κάποιος να αποστείλει μηνύματα ή βίντεο σε οποιαδήποτε συσκευή, σε οποιαδήποτε μέρος της γης. «Στόχος μας είναι, με τους δορυφόρους αυτούς να πιστοποιήσουμε ένα ανεξάρτητο δίκτυο δορυφορικής τηλεπικοινωνίας. Το πρωτοποριακό τους σύστημα έχει αναπτυχθεί από την εταιρεία OQ Technology, μια εταιρεία που ανταγωνίζεται τη Starlink της Space X. Ο τρίτος δορυφόρος φέρει πληθώρα διαστημικών οργάνων, με κυριότερο έναν πρωτοποριακό υπερφασματικό οπτικό αισθητήρα, δηλαδή μία κάμερα με πολλές μπάντες, που μπορεί να βγάζει πολλές φωτογραφίες, πολύ υψηλής ανάλυσης, ταυτοχρόνως. Θα προσφέρει μια ανάλυση πέντε μέτρων από ύψος 500 χλμ. Ο ίδιος δορυφόρους έχει τη δυνατότητα της τηλεπικοινωνιακής ζεύξης με οπτικό λέιζερ, σε κλιμακούμενες ταχύτητες και υψηλότατη ασφάλεια -η πληροφορία θα είναι αδύνατον να υποκλαπεί. Ο Ερμής 3 θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη γεωργία ακριβείας, το κτηματολόγιο, τη μετεωρολογία, την άμυνα, την πλοήγηση οχημάτων, την ανίχνευση πυρκαγιών και πλημμυρών, κ.ά. Είναι ένας πιλότος που θα μας επιτρέψει μετά να φτιάξουμε πολλούς τέτοιους δορυφόρους για το ελληνικό δημόσιο ή για οποιονδήποτε άλλο φορέα ενδιαφέρεται.
• Ποια είναι η σημασία του εντελώς ελληνικού υπολογιστή πτήσης; Μπορεί η Ελλάδα να αναπτύξει “100% ελληνική” γραμμή παραγωγής δορυφόρων;
Μπορεί. Με σχέδιο και μακροχρόνιο σχεδιασμό και χρηματοδότηση μπορούμε να πετύχουμε πολλά ακόμα και στον τομέα της Διαστημικής, των Drone, της Άμυνας κλπ. Το δικό μας επιστημονικό όργανο, μία πλακέτα με έναν ιδιαίτερα προηγμένο και επαναπρογραμματιζόμενο υπολογιστή πτήσης μας επιτρέπει με την βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης να συμπιέζουμε δεδομένα (πχ δορυφορικές εικόνες) να τις διαχειριζόμαστε ‘έξυπνα’ πχ να ανιχνεύουμε πυρκαγιές σε πραγματικό χρόνο και μας δίνει την δυνατότητα να δημιουργούμε καινοτομία και πιθανά νέα προϊόντα και υπηρεσίες, που με την σειρά τους θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και καινοτόμες εφαρμογές. Μπορούμε να φτιάξουμε και δορυφόρους, και drones. H Ελλάδα, μέσω του εθνικού Προγράμματος μικροδορυφόρων το οποίο χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, φτιάχνει έναν στόλο 24 μικρο/νανο δορυφόρων μέσα σε 24 μήνες!
• Αναφέρετε ότι η σχέση με τη βιομηχανία στο ελληνικό πανεπιστήμιο ήταν σχεδόν “ποινικοποιημένη”. Προφανώς υπονοείτε ότι πρέπει να συνδέεται άμεσα με την αγορά εργασίας;
Δυστυχώς στην χώρα μας, υπάρχουν μικρές μειοψηφίες που δημιουργούν δυσανάλογα εμπόδια στην ανάπτυξη της χώρας, της τεχνολογίας, της παιδεία αλλά και συνολικότερα της ανάπτυξης της χώρας. Μικρές συντεχνίες, ο κομματισμός, ο λανθασμένος ή υποκινούμενος συνδικαλισμός «ποινικοποιεί» πράγματα αυτονόητα που σε άλλες χώρες μεγαλύτερες, μικρότερες ή και πλέον πιο πίσω τεχνολογικά, οικονομικά και κοινωνικά από την χώρα μας έχουν λύσει εδώ και δεκαετίες. Για παράδειγμα, σε πολλές σχολές στα πανεπιστήμια μας, δεν μπορούσε να υπάρξει καν η παρουσία ή η συνεργασία με την βιομηχανία. Αυτό ευτυχώς αλλάζει, όχι όσο γρήγορα θα έπρεπε, και με μεγάλο κόστος για την χώρας μας. Βrain drain, έλλειψη καινοτομίας, κουλτούρας συνεργασίας αλλά και δημιουργία μιας κατάστασης που δεν βοηθά τους νέους και την ανάπτυξη. Η κατάσταση αλλάζει, αλλά έχει χαθεί σημαντικός χρόνος, πόροι, όταν σε άλλες χώρες κάνουν αγώνες ταχύτητας στην έρευνα και ανάπτυξη…
• Πιστεύετε ότι η Ελλάδα μπορεί ρεαλιστικά να μπει στον “χάρτη” των παραγωγών διαστημικής τεχνολογίας; Ποια βήματα απαιτούνται σε εθνικό επίπεδο;
Είμαστε πλέον στον χάρτη. Πρέπει όμως να λύσουμε ίσως το δεύτερο μεγαλύτερο ελάττωμα της χώρας μας: Nα υπάρχει μακροχρόνιος σχεδιασμός και συνεχής χρηματοδότηση με αξιοκρατία.
• Τέλος, πώς θα πείθατε ένα παιδί Λυκείου που σας ακούει σήμερα ότι μπορεί να εργαστεί στο διάστημα χωρίς να φύγει από την Ελλάδα;
Τα παιδιά μας, ευτυχώς, έχουν επιλογές. Αν θέλουν να σπουδάσουν κάτι ενδιαφέρον που έχει σχέση με τους δορυφόρους, drones, ρομποτική, δορυφορικές τηλεπικοινωνίες, εφαρμογές το τμήμα Αεροδιαστημικής στο μεγαλύτερο και ιστορικότερο Πανεπιστήμιο της χώρας, στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μπορεί και θα τον/την οδηγήσει σε μία θέση εργασίας με σίγουρη επαγγελματική αποκατάσταση. Όλοι οι απόφοιτοί μας έχουν απορροφηθεί από την βιομηχανία και την ερευνητική κοινότητα. Για παράδειγμα έχουμε 5 φοιτήτριες/φοιτητές από την Ρόδο και όλα τους εργάζονται/απασχολούνται σε εταιρείες και μεταπτυχιακά στην χώρα μας και με υψηλές απολαβές. Τα παιδιά έχουν πολλές και καλές επιλογές, το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο αλλάζει, εκσυγχρονίζεται, μεγαλώνει και δίνει προοπτική και ελπίδα στους νέους και στις οικογένειές τους. Και αν επιλέξει η νέα/νέος την Αεροδιαστημική τότε…τίποτα δεν είναι αδύνατο!
