• Απόφαση ακυρώνει την πρωτόδικη κρίση και απορρίπτει την έφεση του Ελληνικού Δημοσίου, αναγνωρίζοντας νομές σε συγκεκριμένα ακίνητα με θεμελιώδεις εγγραφές υπέρ ιστορικών προσώπων
Η Ρόδος βρέθηκε στο επίκεντρο μιας υπόθεσης όπου η ακρίβεια των τίτλων συναντά την ιστορική μνήμη. Το Τριμελές Εφετείο Δωδεκανήσου δημοσίευσε χθες απόφαση και έδωσε σαφές στίγμα για το πώς το δίκαιο συνομιλεί με τις καταγραφές του Κτηματολογίου Ρόδου και με την ευθύνη απέναντι σε κοινότητες που υπήρξαν και άφησαν ίχνη ιδιοκτησίας.
Η υπόθεση αφορά ακίνητα στη θέση Εβραϊκά της Μεσαιωνικής Πόλης και τη νομή τους από τον Οργανισμό Περιθάλψεως και Αποκαταστάσεως Ισραηλιτών Ελλάδος.
Το Εφετείο συνεκδίκασε δύο εφέσεις. Η πρώτη κατατέθηκε από τον ΟΠΑΙΕ και υποστηρίχθηκε στο ακροατήριο από τον κ. Ιωάννη Καραμιχάλη. Η δεύτερη ασκήθηκε από το Ελληνικό Δημόσιο που παραστάθηκε με τη κ. Φραντζέσκα Κοντιζά. Παράλληλα εμφανίστηκε η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου μέσω της κ. Βαλσαμούλας Διάκου με αποκλειστικό αίτημα αναβολής.
Το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα και θεώρησε την πρόσθετη παρέμβαση ως μη ασκηθείσα. Η διαδικαστική αυτή γραμμή αποτυπώνει την απόφαση του δικαστηρίου να μπει κατευθείαν στην ουσία ενός φακέλου με πυκνή ιστορία.
Το αποτέλεσμα που αλλάζει το πλαίσιο
Στο διατακτικό το δικαστήριο δέχεται τυπικά και απορρίπτει κατ ουσίαν την έφεση του Ελληνικού Δημοσίου. Δέχεται τυπικά και κατ ουσίαν εν μέρει την έφεση του ΟΠΑΙΕ. Εξαφανίζει την απόφαση 41/ 2022 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Ρόδου και κρατά την υπόθεση για να τη δικάσει. Η αγωγή του 2019 γίνεται δεκτή εν μέρει και αναγνωρίζεται ότι ο ΟΠΑΙΕ είναι νομέας συγκεκριμένων ακινήτων που περιγράφονται με σαφήνεια με βάση τις κτηματολογικές εγγραφές. Το αποτέλεσμα δεν είναι λογιστική άσκηση. Επανατοποθετεί την πραγματική διαχείριση ακινήτων σε θεσμικό φορέα που ο νόμος ίδρυσε με συγκεκριμένη αποστολή.
Τα ακίνητα που μιλούν για το παρελθόν
Η απόφαση φωτίζει ακίνητα στη θέση Εβραϊκά της Μεσαιωνικής Πόλης και εστιάζει σε θεμελιώδεις εγγραφές που παραπέμπουν σε πρόσωπα της τοπικής ιστορίας. Στα έγγραφα εμφανίζονται η Εκαλάντε Ρεβέκα του Μωυσή και ο Μενασέ Μωυσής του Ααρών καθώς και μεταβίβαση λόγω κληρονομιάς στον Μενασέ Ααρών του Μωυσή. Για συγκεκριμένα ακίνητα σημειώνεται η νομική φύση μουλκ γεγονός που έχει ιδιαίτερη σημασία στο δίκαιο των Δωδεκανήσων και στον τρόπο που καταγράφονται οι τίτλοι. Αυτά τα στοιχεία δεν είναι απλές ονομαστικές αναφορές. Είναι οι κόμβοι που συνδέουν το σήμερα με ένα κοινωνικό αποτύπωμα που έζησε στην ίδια γειτονιά και άφησε ιδιοκτησίες με κανονικότητα και συνέχεια.
Κεντρικό σημείο του σκεπτικού είναι ο ορισμός της εγκατάλειψης. Το δικαστήριο υπενθυμίζει ότι εγκατάλειψη υπάρχει μόνο όταν συντρέχει σαφής πρόθεση παραίτησης του ιδιοκτήτη από την κυριότητα. Δεν αρκεί η παρέλευση δεκαετίας από κατάληψη για να μεταβληθεί η τύχη του τίτλου όταν ο φορέας εξακολουθεί να νεμέται τα ακίνητα ως θεματοφύλακας.
Με αυτή τη γραμμή η επίκληση του Δημοσίου ότι πρόκειται για εγκαταλελειμμένα ακίνητα δεν αντέχει στον έλεγχο που επιβάλλουν οι κτηματολογικές εγγραφές και ο ειδικός ρόλος του ΟΠΑΙΕ. Το σκεπτικό παραπέμπει και σε νομολογία που στηρίζει την απαίτηση ύπαρξης πραγματικής βούλησης παραίτησης.
Η ακύρωση της απόφασης 41/2022 σημαίνει ότι τα πρωτόκολλα κατάληψης και οι ισχυρισμοί περί εγκατάλειψης δεν παράγουν το αποτέλεσμα που αναζητούσε το Δημόσιο. Η αναγνώριση της νομής στον ΟΠΑΙΕ μεταφράζεται σε σαφή αρμοδιότητα διαχείρισης και προστασίας των συγκεκριμένων ακινήτων. Σε επίπεδο πόλης αυτό συνεπάγεται ότι ένα τμήμα της Μεσαιωνικής Πόλης βγαίνει από μια ζώνη τριβής και ξαναμπαίνει σε μια θεσμική ράγα, όπου η αξιοποίηση και η συντήρηση μπορούν να σχεδιαστούν με σταθερότητα και υπόλογη ευθύνη.
Η απόφαση ξεκαθαρίζει ότι οι θεσμικοί φορείς που ιδρύθηκαν για την προστασία περιουσιών κοινοτήτων εξακολουθούν να έχουν ρόλο, όταν τα ίχνη τίτλων είναι ζωντανά και ακριβή.
Η έννοια της εγκατάλειψης δεν μπορεί να λειτουργεί ως γενική σκούπα που παρασύρει ιδιοκτησίες σε κρατική χοάνη χωρίς εξατομικευμένο έλεγχο πρόθεσης. Η Μεσαιωνική Πόλη δεν είναι μόνο μνημείο. Είναι και αρχείο ζωής σε τοίχους και φακέλους.
Με την απόφασή του το Εφετείο Δωδεκανήσου δείχνει πώς η πόλη μπορεί να διασώζει τη μνήμη της μέσα από κανόνες που επιβάλλουν τεκμηρίωση και σεβασμό στους τίτλους που γράφτηκαν πριν από εμάς.
