Ο αιγιαλός και η παραλία δεν είναι ιδιωτικό οικόπεδο∙ είναι δημόσιος χώρος. Εκεί όπου σκάει το κύμα, δεν χωρούν αυθαίρετα, ούτε παράνομες καταλήψεις με ταπεζοκαθίσματα, μπαράκια και άλλες υποδομές. Υπάρχουν κανόνες και το Υπουργείο Οικονομικών, με ειδική εγκύκλιο που απέστειλε προ ημερών προς τις Κτηματικές Υπηρεσίες, αποσαφηνίζει τις λεπτομέρειες ώστε να μην υπάρχουν παρερμηνείες. Διευκρινίζει επίσης ποια είναι τα στοιχεία που θα πρέπει να περιλαμβάνουν οι πράξεις επιβολής προστίμου σε αυθαίρετη κατασκευή ή κατάληψη ώστε να είναι νόμιμες και να μην κινδυνεύουν με ακύρωση από τυχόν προσφυγές των αυθαιρετούχων.
Στόχος της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Περιουσίας είναι να εφαρμοστούν σωστά, ενιαία και τεκμηριωμένα οι κυρώσεις του νόμου 5092/2024, ξεκαθαρίζοντας πότε μια αυθαίρετη κατασκευή θεωρείται παράβαση, πώς αποδεικνύεται η κατάληψη, ποιοι χρονικοί περιορισμοί ισχύουν και ποιες είναι οι ευθύνες όσων αυθαιρετούν στις παράκτιες ζώνες, κατασκευάζοντας ή καταλαμβάνοντας χώρους χωρίς άδεια. Στο επίκεντρο η ισορροπία ανάμεσα στην οικονομική δραστηριότητα και το δικαίωμα των πολιτών για ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες, με τη σωστή εφαρμογή των νέων κυρώσεων να αποτελεί κρίσιμο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Στόχος της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Περιουσίας είναι να εφαρμοστούν σωστά, ενιαία και τεκμηριωμένα οι κυρώσεις του νόμου 5092/2024
1. Τι προβλέπεται για τις αυθαίρετες κατασκευές στον αιγιαλό και την παραλία;
Αν κάποιος κατασκευάσει έργο ή διαμορφώσει τον αιγιαλό ή την παραλία χωρίς άδεια (άρθρο 19 του ν. 5092/2024), τότε επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο και αποκλεισμός από μελλοντικές διαδικασίες παραχώρησης αιγιαλού. Η παράβαση θεωρείται σοβαρή, επειδή περιορίζει την κοινοχρησία, δηλαδή το δικαίωμα όλων να χρησιμοποιούν ελεύθερα τον αιγιαλό και την παραλία.
2. Ποια αρχή επιβάλλει αυτό το πρόστιμο;
Το πρόστιμο το επιβάλλει η αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία και αφορά την παραβίαση της κοινοχρησίας και δεν επηρεάζει τις αρμοδιότητες άλλων αρχών, όπως τις πολεοδομίες, οι οποίες εξετάζουν την ίδια πράξη ως πολεοδομική ή περιβαλλοντική παράβαση.
3. Τι προβλέπεται για παράνομη κατάληψη αιγιαλού ή παραλίας;
Προβλέπεται πρόστιμο (περ. β της παρ. 1 του άρθρου 19) όταν κάποιος καταλαμβάνει παράνομα τμήμα του αιγιαλού ή της παραλίας για οικονομική δραστηριότητα, π.χ. ανάπτυξη ομπρελοκαθισμάτων, τραπεζιών ή άλλων κινητών αντικειμένων χωρίς σύμβαση παραχώρησης.
4. Οι κυρώσεις εφαρμόζονται μόνο σε αιγιαλό και παραλία;
Όχι οι κυρώσεις έχουν ευρύ πεδίο εφαρμογής. Τα ίδια ισχύουν και για όχθες και παρόχθιες ζώνες, υδάτινα στοιχεία, πυθμένα και υπέδαφος βυθού θαλάσσης, λίμνης και λιμνοθάλασσας και κοίτης πλεύσιμων ποταμών καθώς και ζώνες λιμένα.
5. Υπάρχει διαφορά μεταξύ αυθαίρετης κατασκευής και αυθαίρετης κατάληψης;
Οι δύο αυτές παραβάσεις (αυθαίρετη κατασκευή και διαμόρφωση, αυθαίρετη κατάληψη) έχουν ως κοινό στοιχείο τον περιορισμό της κοινοχρησίας στον αιγιαλό και την παραλία. Ωστόσο, έχουν και σημαντικές διαφορές ως προς τον χρόνο και τον τρόπο που διαπράττονται και πλήττουν την κοινοχρησία, καθώς και ως προς τη νομική τους αντιμετώπιση.
Η αυθαίρετη κατασκευή συμβαίνει μία φορά, όταν γίνεται το έργο χωρίς άδεια. Η αυθαίρετη κατάληψη μπορεί να συμβαίνει επανειλημμένα, γιατί βασίζεται στη συνεχή χρήση του χώρου για οικονομική δραστηριότητα. Προκειμένου να είναι νόμιμες οι διοικητικές κυρώσεις που επιβάλλονται θα πρέπει να επισημαίνονται οι ειδικότερες προϋποθέσεις, υπό τις οποίες διαπιστώνονται.
6. Πότε θεωρείται ότι τελείται η παράβαση της αυθαίρετης κατασκευής;
Η παράβαση τελείται τη στιγμή που κατασκευάζεται το έργο (ή διαμορφώνεται ο αιγιαλός) χωρίς άδεια, όχι όταν διαπιστώνεται. Επομένως, ο κρίσιμος χρόνος της παράβασης είναι ο χρόνος ανέγερσης (ή διαμόρφωσης), ακόμη κι αν ο έλεγχος και η διαπίστωση γίνει πολύ αργότερα. Το έργο που έχει κατασκευασθεί χωρίς άδεια είναι κατεδαφιστέο. Εκ της φύσεώς της, η παράβαση της αυθαίρετης κατασκευής ή διαμόρφωσης έργου τελείται μόνο μία φορά, κατά τον χρόνο της ανέγερσης. Επεμβάσεις επί της αυθαίρετης κατασκευής συνιστούν νέες, αυτοτελείς παραβάσεις, στον βαθμό που επεκτείνουν την επιφάνεια που καλύπτεται από το αυθαίρετο έργο.
7. Η διατήρηση της αυθαίρετης κατασκευής θεωρείται νέα παράβαση;
Όχι. Ούτε η διατήρηση ούτε η παράλειψη του ιδιοκτήτη του αυθαιρέτου συνιστά αυτοτελή παράβαση. Η νομοθεσία δεν προβλέπει δεύτερη κύρωση απλώς επειδή το αυθαίρετο εξακολουθεί να υπάρχει. Ωστόσο, υπάρχει διαφορετικό πρόστιμο (όχι της Κτηματικής Υπηρεσίας) για μη έγκαιρη κατεδάφιση και διατήρηση του αυθαιρέτου, το οποίο επιβάλλουν οι πολεοδομικές αρχές και όχι η Κτηματική Υπηρεσία (άρθρο 125ΙΓ, ν. 4495/2017).
8. Αν γίνει μεταγενέστερη τροποποίηση ή επέκταση της αυθαίρετης κατασκευής;
Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει νέα αυτοτελής παράβαση, επειδή επεκτείνεται η καταλαμβανόμενη έκταση του αιγιαλού ή της παραλίας.
9. Πότε τελείται η παράβαση της αυθαίρετης κατάληψης;
Η αυθαίρετη κατάληψη τελείται όταν κάποιος χρησιμοποιεί χώρο του αιγιαλού χωρίς άδεια και εμποδίζει την κοινοχρησία. Η παράβαση αυτή είναι συνήθως επαναλαμβανόμενη π.χ. όταν απομακρύνονται τα τραπεζοκαθίσματα, αλλά ξαναμπαίνουν αργότερα στον ίδιο χώρο. Αυτό αποτελεί νέα παράβαση.
10. Τι γίνεται όταν επιχείρηση χρησιμοποιεί χώρο όπου υπάρχει ήδη αυθαίρετη κατασκευή που όμως δεν κατασκεύασε η ίδια;
Μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο για αυθαίρετη κατάληψη (περ. β), ακόμη κι αν δεν μπορεί να αποδειχθεί ότι η επιχείρηση κατασκεύασε το αυθαίρετο. Είναι αξιοσημείωτο ότι η παραχώρηση αιγιαλού ή παραλίας μπορεί να γίνει ακόμη και αν υπάρχουν αυθαίρετες κατασκευές.
11. Ποια στοιχεία πρέπει να περιλαμβάνει η πράξη επιβολής προστίμου για αυθαίρετη κατασκευή ώστε να είναι νόμιμη;
Για να είναι νόμιμη, πρέπει να περιέχει:
1. Περιγραφή της αυθαίρετης κατασκευής ή διαμόρφωσης και προσδιορισμός της έκτασης που καταλαμβάνει.
2. Προσδιορισμός του χρόνου κατασκευής του αυθαιρέτου ή διαμόρφωσης.
3. Στοιχεία για το πρόσωπο που κατασκεύασε το έργο ή διαμόρφωσε παρανόμως τον χώρο, με αναφορά στα αποδεικτικά στοιχεία όπως παλαιές φωτογραφίες, συμβόλαια, έγγραφα από άλλους ελέγχους, χρονική συσχέτιση με την εγκατάσταση επιχείρησης στον χώρο.
Επίσης, στην εγκύκλιο του υπουργείου επισημαίνεται ότι αν μια επιχείρηση λειτουργούσε ήδη στον χώρο όπου βρίσκεται η αυθαίρετη κατασκευή και η κατασκευή έγινε μετά την εγκατάστασή της εκεί, τεκμαίρεται ότι έγινε για λογαριασμό της. Όλα αυτά τα στοιχεία πρέπει να εντάσσονται στην έκθεση αυτοψίας ή στα άλλα έγγραφα του φακέλου. Ως χρόνος που διαπιστώθηκε η παράβαση τίθεται η ημερομηνία της αυτοψίας, εκτός αν η παράβαση είναι γνωστή στην υπηρεσία από προηγούμενους ελέγχους ή άλλα στοιχεία, τα οποία πρέπει επίσης να αναφέρονται στην έκθεση αυτοψίας ή να επισυνάπτονται σε αυτήν.
12. Μπορεί να επιβληθούν κυρώσεις δύο φορές για την ίδια αυθαίρετη κατασκευή;
Όχι. Νέα κύρωση επιβάλλεται μόνο αν υπάρξει επέμβαση που αυξάνει την επιφάνεια του αυθαίρετου έργου. Η παράβαση τελείται εκ νέου και επιβάλλεται κύρωση όταν γίνεται επέμβαση επί του ήδη ανεγερθέντος κτίσματος ή διαμορφωθέντος τμήματος του αιγιαλού ή παραλίας, η οποία αυξάνει την έκταση της επιφάνειας αιγιαλού ή παραλίας που καταλαμβάνεται.
13. Πώς υπολογίζεται το πρόστιμο για αυθαίρετη κατασκευή;
Υπολογίζεται με βάση την έκταση που έχει καταληφθεί στον αιγιαλό ή στην παραλία καθώς και τα έτη (επί των οποίων πολλαπλασιάζεται το τετραπλάσιο του ανταλλάγματος) που μεσολαβούν από την κατασκευή έως τη διαπίστωση της παράβασης.
14. Ποια στοιχεία πρέπει να περιλαμβάνει η έκθεση αυτοψίας για αυθαίρετη κατάληψη;
Φωτογραφικό υλικό και περιγραφή της κατάληψης, προσδιορισμός της εταιρείες που έχει καταλάβει τον χώρο (με αποδείξεις, διαφημιστικό υλικό κ.λπ.) και έκταση του καταληφθέντος χώρου και προσδιορισμό του οικονομικού φορέα που ασκεί τη δραστηριότητα.
15. Από πότε εφαρμόζονται κυρώσεις;
Οι κυρώσεις εφαρμόζονται μόνο για παραβάσεις που έγιναν μετά την 4η Μαρτίου 2024, ημερομηνία έναρξης ισχύος του νόμου 5092/2024 και όχι για κατασκευές και διαμορφώσεις ή καταλήψεις που έγιναν πριν. Δεν επιτρέπεται αναδρομική επιβολή κυρώσεων.
16. Υπάρχει εξαίρεση για παραβάσεις που είχαν ήδη διαπιστωθεί πριν την 4η Μαρτίου 2024;
Ναι. Εάν πριν την ισχύ του νέου νόμου είχε διαπιστωθεί ότι έχει επιφέρει οποιαδήποτε μεταβολή σε αιγιαλό, παραλία κλπ. χωρίς άδεια, με υπέρβαση αυτής ή με παράνομη άδεια μπορεί να τιμωρηθεί με φυλάκιση ενός έτους – βάσει του προηγούμενου νόμου 2971/2001- και με πρόστιμα που επιβάλλονται διοικητικά.
17. Τι συμβαίνει μετά τη διαπίστωση μιας αυθαίρετης κατασκευής;
Η κατασκευή είναι υποχρεωτικά κατεδαφιστέα.
Πηγή: ot.gr
