Ανατροπές στις έδρες και στον τρόπο ανάδειξης αρχών στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και στους Δήμους Δωδεκανήσου με το νέο σύστημα

• Εκλογή με 42% συν 1, κατάργηση δεύτερης Κυριακής, «εναλλακτική ψήφος» και πλειοψηφία 60% των εδρών για τον νικητή, ενώ εισάγεται ηλεκτρονική ψηφοφορία από το 2028

Η κυβέρνηση έχει θέσει σε προδιαβούλευση τον Νέο Κώδικα Αυτοδιοίκησης και μαζί του ένα εκλογικό σύστημα που μεταβάλλει τόσο την ανάδειξη δημάρχων και περιφερειαρχών όσο και την καθημερινή λειτουργία δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων. Η ουσία είναι διπλή. Από τη μία πλευρά αλλάζει ο τρόπος καταμέτρησης και το όριο εκλογής, από την άλλη διαμορφώνονται νέες ισορροπίες εδρών που επηρεάζουν το Περιφερειακό Συμβούλιο Νοτίου Αιγαίου, το Δημοτικό Συμβούλιο Ρόδου και τα δημοτικά συμβούλια όλων των νησιών της Δωδεκανήσου.

Η ανάλυση των εδρών που παρουσιάζει σήμερα η «δημοκρατική» έγινε από τον Δημήτρη Λίτσα, χημικό μηχανικό MSc, BSc, HND, σύμβουλο οργάνωσης πολιτικών γραφείων, ειδικό στη προετοιμασία και διεξαγωγή προεκλογικών αγώνων και εκλογών.

Τι αλλάζει στον τρόπο ανάδειξης

Το προτεινόμενο σύστημα προβλέπει εκλογή περιφερειακών και δημοτικών αρχών από την πρώτη Κυριακή με όριο το 42% συν 1 ψήφο. Εφόσον δεν το πετύχει κάποιος συνδυασμός, ενεργοποιείται δεύτερη καταμέτρηση στην οποία προστίθενται οι εναλλακτικές ψήφοι προς τους δύο πρώτους συνδυασμούς όπως προβλέπεται στο νέο πλαίσιο. Η πιο αιχμηρή πτυχή της πρότασης είναι ότι ο νικητής καταλαμβάνει τα 3 στα 5 των εδρών του οικείου συμβουλίου με δυνατότητα να ξεπεράσει το 60% μόνο αν καταγραφεί αντίστοιχο ποσοστό στην αρχική επιλογή. Η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική έχει προκαλέσει έντονη συζήτηση καθώς ενδέχεται συνδυασμός με χαμηλότερα ποσοστά στην κάλπη να επικρατήσει μέσω των εναλλακτικών ψήφων και να διαχειριστεί το 60% των εδρών.

Παράλληλα από τις αυτοδιοικητικές εκλογές της 26 Νοεμβρίου 2028 προτείνεται να ενεργοποιηθεί ηλεκτρονική ψήφος για όσους το επιλέξουν με καταχώριση μέσω εφαρμογής και ειδικούς εκλογικούς καταλόγους. Προβλέπεται ελάχιστος αριθμός 30 εγγεγραμμένων ανά δήμο για να λειτουργήσει η διαδικασία και διαβεβαιώνονται δικλίδες ασφαλείας για μυστικότητα μοναδικότητα και εγκυρότητα της ψήφου.

Το χρονοδιάγραμμα της συζήτησης

Η ΚΕΔΕ έχει παραλάβει τα 6 τεύχη του νέου Κώδικα και έχει θέσει σε ημερήσια διάταξη τη διεξοδική συζήτηση των προτεινόμενων αλλαγών στη γενική της συνέλευση στις 17 Δεκεμβρίου. Το πολιτικό διακύβευμα αφορά το σύνολο της αυτοδιοίκησης με έμφαση στις συνέπειες που θα επιφέρουν οι νέοι κανόνες στις ισορροπίες των συμβουλίων.

Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου: Έδρες ισορροπίες και ο ρόλος της Ρόδου

Με βάση την αποτύπωση των πληθυσμιακών δεδομένων και των διοικητικών ορίων το Περιφερειακό Συμβούλιο Νοτίου Αιγαίου αριθμεί 45 έδρες. Η Περιφερειακή Ενότητα Ρόδου κατέχει 18, της Κω 5, της Καλύμνου 4, της Σύρου 3, της Νάξου 3, της Θήρας 3, της Πάρου 2, της Μυκόνου 2 ενώ οι Ενότητες Άνδρου Μήλου Τήνου Κέας Κύθνου και Καρπάθου Κάσου διαθέτουν από 1 έδρα. Σε αυτό το πλαίσιο ο νικητής με το νέο σύστημα θα ελέγχει κατ ελάχιστον τις 27 από τις 45 έδρες του οργάνου. Η διαφορά για τη διακυβέρνηση είναι καθοριστική αφού οι τοπικές αντιπροσωπεύσεις των νησιών με μικρότερες πληθυσμιακές ενότητες θα διαθέτουν περιορισμένο αριθμό εκπροσώπων ενώ ο κεντρικός συσχετισμός θα κρίνεται από τη Ρόδο και τα μεγαλύτερα νησιά.

Δήμος Ρόδου: Πόσες έδρες και πού κατανέμονται

Το Δημοτικό Συμβούλιο Ρόδου αριθμεί 43 έδρες. Η μεγαλύτερη δεξαμενή εδρών βρίσκεται στη Δημοτική Ενότητα Ρόδου με 19 έδρες. Ακολουθούν οι Πεταλούδες με 5, οι Ιαλυσός και Καλλιθέα με 4 και από 3 έδρες οι Αρχάγγελος και τα Αφάντου. Οι ενότητες Καμίρου και Νότιας Ρόδου εκλέγουν από 1 έδρα ενώ οι Λινδίων εκλέγουν 2. Με την εφαρμογή του κανόνα αύξησης του μέγιστου αριθμού υποψηφίων κατά 50% επί των εδρών το ανώτατο πλήθος υποψηφίων για κάθε συνδυασμό στη Ρόδο ανέρχεται σε 68 από ανώτατο 108 που ίσχυε το 2023. Στο επίπεδο των κοινοτήτων οι έδρες κατανέμονται συνολικά σε 145 θέσεις κοινοτικών συμβουλίων με το αντίστοιχο εύρος υποψηφίων να κυμαίνεται από το ελάχιστο ίσο με τις έδρες έως το μέγιστο αυξημένο κατά 50% ανά κοινότητα. Αυτό πρακτικά μειώνει τον όγκο ψηφοδελτίων σε σχέση με το 2023 αλλά διατηρεί ισχυρή παρουσία στις μεγαλύτερες ενότητες του νησιού.

Οι υπόλοιποι δήμοι της Δωδεκανήσου: Η εικόνα ανά νησί

Η νέα αποτύπωση εδρών στα δημοτικά συμβούλια των νησιών της Δωδεκανήσου ακολουθεί την ίδια μεθοδολογία και αποδίδει την πραγματική κλίμακα αντιπροσώπευσης με βάση τα πληθυσμιακά δεδομένα. Στην Πάτμο το συμβούλιο έχει 15 έδρες, στη Λέρο 19, στην Κάλυμνο 25, στην Κω 29, στη Νίσυρο 13, στην Αστυπάλαια 13, στη Σύμη 15, στην Τήλο 13, στη Χάλκη 13, στην Κάρπαθο 19, στην Ηρωική Νήσο Κάσο 13 και στη Μεγίστη 13. Τα αντίστοιχα ελάχιστα πλήθη υποψηφίων ανά συνδυασμό ισούνται με τις έδρες κάθε συμβουλίου ενώ τα ανώτατα αυξάνονται κατά 50% και ακολουθούν την ίδια λογική. Για παράδειγμα στην Κάλυμνο οι 25 έδρες συνεπάγονται ελάχιστο 25 και μέγιστο 38 υποψηφίους, στην Κω οι 29 έδρες συνεπάγονται ελάχιστο 29 και μέγιστο 44, στη Λέρο οι 19 έδρες συνεπάγονται ελάχιστο 19 και μέγιστο 29. Η εικόνα αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για τους μικρούς νησιωτικούς δήμους στους οποίους η στελέχωση ψηφοδελτίων συχνά αποδεικνύεται δυσκολότερη. Με το νέο πλαίσιο το μέγιστο πλήθος υποψηφίων περιορίζεται και προσαρμόζεται στο μέγεθος κάθε συμβουλίου γεγονός που μπορεί να καταστήσει πιο διαχειρίσιμη την κατάρτιση συνδυασμών στις πολύ μικρές κοινότητες.

Πώς επηρεάζει η εναλλακτική ψήφος τη σύνθεση των συμβουλίων

Η εναλλακτική ψήφος δίνει στους ψηφοφόρους τη δυνατότητα να δηλώσουν δεύτερη προτίμηση. Εάν κανείς δεν φτάσει στο 42% συν 1 στην αρχική επιλογή οι δεύτερες προτιμήσεις από τους συνδυασμούς που μένουν εκτός δεύτερης καταμέτρησης προστίθενται στους δύο πρώτους. Εδώ βρίσκεται και το σημείο τριβής. Κριτικές επισημάνσεις υποστηρίζουν ότι ένας συνδυασμός ο οποίος στην πρώτη καταγραφή λαμβάνει αισθητά χαμηλότερο ποσοστό μπορεί να προσπεράσει στη δεύτερη ανάγνωση και να λάβει το 60% των εδρών δημιουργώντας αρχές με περιορισμένη νομιμοποίηση. Με απλά λόγια η πολιτική κυριαρχία στο συμβούλιο κινδυνεύει να κριθεί λιγότερο από την αρχική κάλπη και περισσότερο από τη δεξαμενή των δεύτερων επιλογών.

Τι σημαίνει πρακτικά η πλειοψηφία 60%

Σε ένα συμβούλιο 43 εδρών όπως της Ρόδου ο νικητής εξασφαλίζει τουλάχιστον 26 έδρες. Σε περιφερειακό συμβούλιο 45 εδρών όπως του Νοτίου Αιγαίου η ελάχιστη πλειοψηφία διαμορφώνεται στις 27 έδρες. Αυτό σημαίνει ότι η αντιπολίτευση οφείλει να συναρθρώσει ισχυρά μέτωπα για να επηρεάσει αποφάσεις που απαιτούν αυξημένες πλειοψηφίες. Η κυβερνητική επιχειρηματολογία εστιάζει στη σταθερότητα στη μείωση κόστους και στην αποσυμφόρηση μιας δεύτερης εκλογικής αναμέτρησης ενώ η αντίθετη άποψη επιμένει ότι η λαϊκή βούληση ενδέχεται να αλλοιωθεί σε κρίσιμα σημεία.

Η ηλεκτρονική ψηφοφορία και οι ανοιχτές τεχνικές εκκρεμότητες
Η πρόβλεψη για ηλεκτρονική ψήφο από το 2028 με εγγραφή σε ειδικούς καταλόγους όσων πολιτών το επιλέξουν αλλάζει την πρόσβαση στην κάλπη και ειδικά για τους νησιωτικούς δήμους μπορεί να μειώσει αποχή και μετακινήσεις. Η δημόσια παρουσίαση από το αρμόδιο υπουργείο περιλαμβάνει δέσμευση για μυστικότητα μοναδικότητα και εγκυρότητα της ψήφου. Το πώς ακριβώς θα λειτουργήσει η εφαρμογή ποια θα είναι τα πρωτόκολλα ασφαλείας και ποια τα περιθώρια διόρθωσης της ψήφου έως το κλείσιμο των καλπών αποτελούν ζητήματα που αναμένεται να φωτιστούν στις επόμενες θεσμικές συζητήσεις.

Για το Νότιο Αιγαίο και ειδικά για τη Δωδεκάνησο οι αλλαγές δεν είναι μόνο διαδικαστικές. Αναδιατάσσονται οι έδρες με σαφή υπεροχή των μεγαλύτερων πληθυσμιακά ενοτήτων, ο νικητής θα έχει σταθερή αριθμητική πλειοψηφία και η εναλλακτική ψήφος μπορεί να κρίνει την πρωτιά ακόμη και όταν η αρχική κάλπη δίνει άλλο προβάδισμα.

Η Ρόδος παραμένει η βαριά έδρα με 43 μέλη στο συμβούλιο και με περιορισμένο πλέον ανώτατο όριο υποψηφίων ενώ η Κω η Κάλυμνος η Λέρος η Πάτμος η Νίσυρος η Αστυπάλαια η Σύμη η Τήλος η Χάλκη η Κάρπαθος η Κάσος και η Μεγίστη κινούνται σε αντίστοιχη λογική προσαρμογής εδρών και οροφών υποψηφίων. Το πολιτικό διακύβευμα θα ξεδιπλωθεί δημόσια καθώς οι δήμοι καλούνται να τοποθετηθούν επί ενός Κώδικα που αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού από την κάλπη μέχρι την τελευταία έδρα.

Μελέτη σεναρίου για τον αριθμό των υποψηφίων να αυξηθεί κατά 50% του αριθμού των εδρών, στο Νέο Εκλογικό Νόμο, για τις επερχόμενες Περιφερειακές Εκλογές της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

Το 2023 το maximum ήταν 117

Μελέτη σεναρίου για τον αριθμό των υποψηφίων να αυξηθεί κατά 50% του αριθμού των εδρών, στο Νέο Εκλογικό Νόμο, για τις επερχόμενες Δημοτικές και Περιφερειακές Εκλογές.

Το 2023 το maximum ήταν 108

Το 2023 το maximum ήταν 384

Δωδεκάνησα