Η επανάσταση του ’21 οριοθέτησε το κράτος ενός έθνους που πλέον δεν είχε άλλα όρια για να εξαντλήσει. Τέσσερις αιώνες σκλαβιάς ήταν πολλοί, ειδικά για τους απογόνους εκείνων που διαμόρφωσαν ολόκληρη τη φιλοσοφία του σύγχρονου κόσμου, θεμελίωσαν επιστήμες, μίλησαν για ιδέες δικαιοσύνης, δημοκρατίας και ίσης συμμετοχής στα κοινά διαχωρίζοντας τον αμέτοχο μέτοικο από τον ενεργό πολίτη. Η επανάσταση του ’21 ήρθε ως φυσικό επακόλουθο της αντίθεσης που προκαλούσε η καταπίεση που βίωναν οι Έλληνες, κόντρα στη θέση που ένιωθαν ότι τους έπρεπε.
Η επανάσταση του ’21 έγινε πράξη από τους πενηντάρηδες εκείνης της εποχής. Ο Κολοκοτρώνης, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο Ανδρέας Μιαούλης, ο Δωδεκανήσιος Εμμανουήλ Ξάνθος, όλοι τους διένυαν την πέμπτη δεκαετία της ζωής τους και υποτίθεται ότι θα μπορούσαν ήσυχα να αφήσουν την επανάσταση στα χέρια των νεαρότερων, που έβραζαν μέσα τους. Είναι πράγματι οι νεαρές ηλικίες περισσότερο αποφασιστικές, όμως οι ριζικές αλλαγές χρειάζονται την εμπειρία του χρόνου που βρίσκεται συσσωρευμένη στις πλάτες της ηλικίας.
Οι πενηντάρηδες εκείνης της εποχής αναγνώρισαν τη σκλαβιά μέσα από την παραβίαση των ορίων τους. Αναγνώρισαν ότι παραβιαζόντουσαν τα όρια της προσωπικότητάς τους, παραβιαζόντουσαν οι αντοχές τους, παραβιαζόντουσαν τα θέλω τους, παραβιαζόντουσαν τα όνειρά τους, παραβιαζόταν το μέλλον των παιδιών τους, παραβιαζόταν η ζωή τους η ίδια. Η αναγνώριση αυτή τους οδήγησε στο να σηκώσουν το λάβαρο της επανάστασης. Μάλιστα, όσο δύσκολη κι αν ήταν αυτή η απόφαση, εμπεριείχε μέσα της μια ευκολία: Ο εχθρός ήταν γνωστός, αναγνωρίσιμος, είχε πρόσωπο και οι κοινωνίες εύκολα ενώνονται από ένα κοινό μίσος.
200 χρόνια ελεύθερο έθνος που ήρθε ως αποτέλεσμα μιας μεγαλειώδους επανάστασης. Μεγαλείο! Μια λέξη γεμάτη λάμψη, υπερηφάνεια, που εμπεριέχει τη διαπίστωση: «Να, αυτοί είμαστε πραγματικά. Μεγαλειώδεις, ελεύθεροι». Είμαστε και το νιώθουμε.
Όμως αντέχει η κοινωνία το ερώτημα: Είμαστε οι Έλληνες πραγματικά ελεύθεροι;
Σε μια τόσο γενική ερώτηση, η απάντηση βρίσκεται στον αν παραβιάζονται τα ίδια όρια που είχαν οδηγήσει στην επανάσταση του ‘21. Παραβιάζονται, στην καθημερινότητα, τα όρια της προσωπικότητας του Έλληνα; Παραβιάζονται οι αντοχές του; Παραβιάζονται τα θέλω του; Παραβιάζονται τα όνειρά του; Παραβιάζεται το μέλλον των παιδιών του; Παραβιάζεται η ζωή του η ίδια;
Ενας πενηντάρης σήμερα τι έχει βιώσει;
Στην πρώτη του ενηλικίωση το ‘80 βίωσε στα όνειρα του οικογενειακού του περιβάλλοντος την καταπίεση των πανωτοκίων της ΕΤΒΑ. Στη δεκαετία του ’90 έζησε τη δήλωση «το χρηματιστήριο είναι ο καθρέφτης της ελληνικής οικονομίας, πάμε για τις 7000 μονάδες» και μετά έχασε τα λεφτά του. Μια αντίστοιχη δήλωση «τα ακίνητα είναι η βάση της οικονομίας μας» βίωσε στη δεκαετία του 2000 και η φούσκα των ακινήτων έσκασε μαζί με τα όνειρα όλης της κοινωνίας. Ο σημερινός πενηντάρης βίωσε στο πετσί του το «μαζί τα φάγαμε» της δεκαετίας του 2010 μαζί με τη δήλωση για προσφυγή στο πρώτο, δεύτερο, τρίτο μνημόνιο και πάει λέγοντας.
Ποιοι είναι σήμερα οι οικονομικά αλώβητοι πενηντάρηδες της χώρας; Ποιοι είναι οι κερδισμένοι από την πορεία των πενήντα χρόνων της ζωής τους και ποιοι «ραγιάδες» σήμερα νιώθουν στις πλάτες τους ένα βάρος ασήκωτο;
Προφανώς, το κείμενο αυτό δεν αποτελεί κάλεσμα για επανάσταση. Άλλωστε, ο ξεσηκωμός να γίνει κόντρα σε τι; Προς ποιες απροσδιόριστες δυνάμεις που καθορίζουν την καθημερινότητα του Έλληνα; Με ποιο τρόπο; Με διαδηλώσεις και εμπρησμούς, Έλληνες κόντρα σε Έλληνες; Σε καμμία περίπτωση.
Ίσως, όμως, το μεγαλείο του 1821 να αποτελεί μια καλή αφορμή για μια άλλου είδους επανάσταση· εσωτερικής αναγνώρισης, εκρίζωσης όλων αυτών των παράλληλων προσωπικοτήτων που εκφράζονται με εικονίδια, που γελούν με κάποιο αστείο, όταν την ίδια στιγμή συλλυπούνται για το θάνατο ενός «φίλου» και ταυτόχρονα διαμαρτύρονται για κοινοποιώντας τις διαμαρτυρίες κάποιου άλλου. Τι σχέση έχουν αυτά με το σφίξιμο στο στομάχι, το πετάρισμα της καρδιάς, τη λαχτάρα του αγγίγματος, την πλημμύρα ενός αρώματος.
Το μεγαλείο του 1821 είναι μια καλή αφορμή για εσωτερική επανάσταση κόντρα σ’ ένα κακό δαίμονα που αποστερεί τη σύνδεση του ανθρώπου με τον εαυτό του. Αποστερεί τη σύνδεση με το συναίσθημα, που μπλοκαρισμένο όπως είναι αδυνατεί να νιώσει εκείνο τον πενηντάρη με τη φουστανέλα και την περικεφαλαία, τον άνθρωπο που ξεπέρασε τις αδυναμίες του και τους φόβους του, αναγνώρισε τον πόνο του συνέλληνα και παλεύοντας να τον καταστείλει, έγινε ο ίδιος ελεύθερος.
Είναι η σειρά του σημερινού πενηντάρη να κάνει τη δική του εσωτερική επανάσταση, κόντρα σε μια πραγματικότητα που επί δεκαετίες δεν ήταν μέρος της ζωής του, να ξαναβρεί τον εαυτό του, να νιώσει ανθρώπινος και ίσως να δείξει στις πιο άγουρες ηλικίες το πώς είναι η ζωή όταν πλημμυρίζει με αληθινές αισθήσεις. Όταν θα έχει συμβεί αυτό, ίσως ξυπνήσει η ανάγκη και για άλλου είδους επανάσταση.
Ζήτω το μεγαλείο του ’21.
Ζητώ το μεγαλείο του ’21.
